Z punktu widzenia Polski jest to powa�ny -m negocjacyjny, poniewa� dotyczy on praw nabytych (przywilej�w), zagwaran-yych inwestorom w istniej�cych strefach, i mo�e wymaga� ich renegocjacji.
inym zagadnieniem, istotnym z punktu widzenia przysz�ej akcesji Polski do Unii, s� arcje eksportowe stosowane w rolnictwie. Polska zagwarantowa�a sobie w li�cie wi�za� mo�liwo�� stosowania subwencji produkcyjnych na sum� 4022 min USD '5 roku. Ta kwota mia�a by� zredukowana o 20%, tj. do 3329 min USD w roku 2000. niast dopuszczalne subwencje eksportowe by�y okre�lone na poziomie 737 min USD y by� zredukowane do wysoko�ci 500 min w 2001 roku62. Na li�cie produkt�w, kt�re
Cie�lik (2001) wykazuje, �e specjalne strefy ekonomiczne zosta�y utworzone w regionach charak-icych si� wysokimi p�acami w por�wnaniu z reszt� kraju.
Stanowisko Polski (2000), s. 87.
W 2000 r. z pomocy eksportowej korzysta�o 4 przedsi�biorc�w. W pa�dzierniku 1997 r. wprowadzono ^acj� rozporz�dzenia w sprawie strefy mieleckiej, eliminuj�c� mo�liwo�� korzystania z pomocy owej.
Schedule LXV � Polarni, Section II, Hxport Subsidics: Budgetary Outlays and Quanlity Commitments.
i warzywa, wyroby spirytusowe i cukier". W wi�kszo�ci przypadk�w Polska nie wykorzystuje dozwolonych pu�ap�w subwencji ze wzgl�du na ograniczenia bud�etowe. Z czysto ekonomicznego punktu widzenia niepe�ne wykorzystanie mo�liwo�ci subwencjonowania eksportu nale�y uzna� za zjawisko korzystne, bior�c pod uwag� przedstawion� wcze�niej nieefektywno�� stosowania tego instrumentu.
Prawdopodobnie najbardziej interesuj�cy i kontrowersyjny przypadek stosowania subwencji eksportowych dotyczy cukru. Na polskiej li�cie zobowi�za� WTO zapisano, �e dopuszczalny poziom subwencjonowania eksportu cukru wynosi� 47 min USD w 1995 roku i mia� by� stopniowo redukowany do 35 min w roku 2000. Z kolei dopuszczalny subsydiowany wolumen eksportu wynosi� 127,5 tys. ton w 1995 roku i mia� by� zredukowany do 104,4 tys. ton w 2000 roku64.
Wielko�ci eksportu i dop�at eksportowych (subwencji), wed�ug danych GUS i innych �r�de�, kszta�towa�y si� jak przedstawia tab. VIII.l.
Tabela VIII.l. Wielko�� eksportu cukru i stosowanych subwencji w latach 1995 -1999
Lata
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Eksport (w tys. !)
4,2
160,4
523,5
339,9
414,4
�
Dop�aty do eksportu (w min zl)
0,8
1,9
64,2
21,9
46,1
Zaliczkowe dop�aty do eksportu (w zl/t)
120
140
140
160
160
160'
* Szacunek.
�r�d�o: Roczniki statystyczne GUS oraz raporty �Rynek Cukru" 1999-2000.
Sytuacja na �wiatowym rynku cukru odznacza�a si� du�� zmienno�ci�. Ceny tego produktu na gie�dzie w Londynie osi�gn�y maksymalny poziom 396 USD/ton� w 1995 roku, spad�y nieznacznie do 366 USD w 1996 roku i dalej stopniowo obni�a�y si� do poziomu 200 USD/t w 2000 roku.
Pocz�wszy od 1997 roku sytuacja finansowa cukrowni ulega�a sta�emu pogorszeniu, a zapasy cukru wzrasta�y. W 1999 roku Polska znacznie ograniczy�a import (do 2 tys. ton) wprowadzaj�c c�o (poza kwot� taryfow�) r�wne 450 euro/tfo. Natomiast dop�aty do eksportu cukru by�y w Polsce wyp�acane z op�at nak�adanych na producent�w (2% warto�ci sprzeda�y w latach 1995 -1998 i 3% od 1999 r.) przy sprzeda�y cukru na rynku krajowym. W omawianym okresie ceny minimalne cukru na rynku krajowym wzros�y z 1,16 z�/kg w latach 1995-1996 do 1,71 z�/kg w latach 1999-2OOO6".
Prosta analiza ekonomiczna wykazuje, �e istnieje bardzo s�aba (statystycznie nieistotna) zale�no�� mi�dzy wielko�ci� subwencji eksportowych a wolumenem eksportu
63 Kawecka-Wyrzykowska, Zapedowski (1998). s. 166-167.
64 Schedule LXV � Poland, Section II, Export Subsidies: Budgetary Outlays and Quantily Commitments.
K< w 1998 r. import wynosi� 19 tys. t, a w latach poprzednich oko�o 50 tys. t. W wyj�tkowym roku 1995
import wynosi� 152 tys. t przy znikomym eksporcie (por. tab. ?10.1).
" Op�aty nak�adane na producent�w i wyp�acane eksporterom dzia�aj� (w sensie ekonomicznym) tak samo, jak minimalne wymogi eksportowe i subwencje eksportowe (por. podrozdz. 1 rozdz. VIII).
282
283
wzgj�clu na kr�tki okres obserwacji iunkowo niewielkie rozmiary wzgl�dne subwencji65. Po�rednio dowodzi to jednak 'wnie niewielkiej skuteczno�ci opisywanej polityki (podobnie jak w om�wionym amie ameryka�skim). Jej ca�kowite koszty ponosz� konsumenci cukru (spadek ich y�ki) p�ac�c wy�sze ceny wskutek podwy�szonych cel i op�at nak�adanych na icent�w sprzedaj�cych na rynku krajowym69. Przejawem tego by� wzrost cen cukru iju w drugiej po�owie lat dziewi��dziesi�tych przy znacz�cym ich spadku na rynku owym. Nie wydaje si�, by plany kartelizacji rynku (utworzenie pod presj� polityczn� ngu �Polski Cukier") mog�y uzdrowi� sytuacj� cukrowni, mog� za to doprowadzi� do ;go spadku renty konsumenta.
"rzyst�pienie Po�ski do Unii spowoduje, �e ceny krajowe, ze wzgl�du na poziom zew-lej taryfy celnej, nie zostan� obni�one. Jednak subwencje eksportowe b�d� finan-ie ze wsp�lnego bud�etu Unii. W d�u�szej perspektywie, je�eli mimo wszystko ie do powa�nych negocjacji rolnych w ramach WTO, mo�na oczekiwa� stopniowego ania poziomu protekcji, a zw�aszcza subwencjonowania eksportu. Z punktu widzenia laino�ci ekonomicznej i interes�w konsumenta liberalizacja taka jest po��dana.
Aneks do rozdzia�u VIII70.
Obliczanie produkcyjnego ekwiwalentu subwencji krajowych
ubsydia oddzia�uj� na handel inaczej ni� c�a importowe. W zwi�zku z tym stosuje si� czaj inn� miar�, zwana produkcyjnym ekwiwalentem subwencji (Output Subsidy ilent � OSE).
abstydium produkcyjne jest to wk�ad finansowy z bud�etu pa�stwa, wyp�acany czaj na jednostk� wytworzonego produktu. W takim przypadku OSE jest wyra�one rocent poziomu koszt�w produkcji. Podobnie, je�eli subsydium jest stosowane do l�w (p�fabrykat�w), s�u��cych do produkcji dobra finalnego, to obliczaj�c OSE :a si�, o jaki procent zosta� zredukowany koszt produkcji dobra finalnego, rtuacja jest bardziej skomplikowana, gdy subsydia nie s� powi�zane z wielko�ci� :cji. Mo�e si� w�wczas zdarzy�, �e sta�e wyp�aty nie wp�ywaj� bezpo�rednio na po-cen oferowanych na rynku czy poziom koszt�w. Ale bez tych subwencji firma utowa�aby. W�wczas OSE jest mniejsz� wielko�ci� z: a) nadwy�ki koszt�w w stosunku