..celebrowane.
2. Nie za du�o, ale i nie za ma�o, tylko wystarczaj�co. Kiedy
FAO mia�o odpowiedzie� jednym has�em na pytanie: jak si� od�y-
wia�, po wielu naradach ustalono, �e �pierwsz� zasad� racjonalnego
od�ywiania jest urozmaicenie w jedzeniu". Jedz�c �wszystko",
czyli jak najbardziej r�norodne produkty, ma si� najwi�ksz� pew-
no��, �e organizm otrzyma� to, czego potrzebuje.
3. Dla organizmu korzystniej b�dzie od�ywia� si� regularnie,
czyli jada� posi�ki o tych samych porach.
4. Prawid�owe od�ywianie opiera si� na 7 fundamentalnych
sk�adnikach. S� to;^bia�ka, t�uszcze, w�glowodany, witaminy, sk�ad-
niki mineralne, b�onnik i woda. Porcj� ka�dego z tych sk�adnik�w
trzeba organizmowi" dostarcza� codziennie.
5. Bia�ko buduje i odbudowuje.
6. Za du�o t�uszcz�w tworzy t�uszcz! Ale NNKT, czyli Niezb�dne
Nienasycone Kwasy T�uszczowe, s� dla nas autentycznie niezb�dne!
Najwi�cej ich jest w olejach ro�linnych.
7. W�glowodany dostarczaj� energii, ale np. cukier �zjada"
nam z�by. �
8. Witaminy, sk�adniki mineralne, b�onnik � s� konieczne!
Wprawdzie witaminy ani nie s� �r�d�em energii, ani nie s�u��
jako budulec, ale po�rednicz� niejako we wszystkich procesach
�yciowych. S� bardzo r�norodne i spe�niaj� najrozmaitsze funkcje.
Podobnie sole mineralne, a tak�e b�onnik (o czym sporo w tej�e
ksi��ce).
9. Bardzo wa�n� rol� odgrywa te� prawid�owe przygotowanie
posi�k�w. Posi�ek mo�e by� ma�ym cudem z punktu widzenia
fizjologiczno-�ywieniowego, je�li jest dobrze przemy�lany.
10. Aby jada� prawid�owo, wcale nie trzeba kupowa� produkt�w
najdro�szych. Najcz�ciej � wprost przeciwnie. Badania wykaza�y,
�e najgorzej od�ywiaj� si� n�dzarze i milionerzy.
Cho� dzi� najwi�ksze autorytety wierz� w to, �e sprawa od�y-
wiania jest dla naszego zdrowia niezwykle wa�na, to jednak nie
23
nale�y si� �udzi�, �e rozwi��e wszelkie nasze zmartwienia. Od�y-
wianie jest jednym z warunk�w pe�nego zdrowia, mo�e i naj-
wa�niejszym, ale cywilizacja przynios�a wiele innych destrukcyj-
nych wp�yw�w, jak promieniowanie jonizuj�ce i niejonizuj�ce,
szkodliwe emisje przemys�owe, tak�e i samochodowe, zanieczysz-
czenia w�d, atmosfery, brak ruchu i�d. Nie wspominaj�c ju� o ty-
toniu czy alkoholu.
Otr�by ju� bywaj� w sprzeda�y. Trzeba by jeszcze dotrze� jako�
do �wiadomo�ci ludzi, aby kupowali i jedli chleb razowy, a nie
tylko bia�y. Chodzi r�wnie� o to, aby i na wie� dostarcza� chleb
razowy, ciemn� m�k�-raz�wk�, zamiast bia�ych bu�eczek, tym bar-
dziej powt�rzmy �e raki przewodu pokarmowego nigdy nie by�y
w�r�d naszej ludno�ci wiejskiej tak cz�ste, jak obecnie, -Polityk�
�ywno�ciow� mo�na ludziom ogromnie pom�c w ochronie zdrowia,
a w naszym kraju nie jest to wcale tak trudne do przeprowadzenia.
S�l ziemi naszej
Tak jak b�onnik jes� odkryciem ostatnich lat, cho� wiedziano o nim
nie od dzi�, tak i niekt�re biopierwiastki znane od wielu lat, do-
piero od bardzo niedawna zosta�y docenione jako niezb�dne dla
�ycia. Odkryto bowiem, �e decyduj� o prawid�owej czynno�ci
enzymatycznej bia�ek. Poj�cie ,,metale �ycia" sformu�owa� jako
tytu� swojej s�ynnej ju� dzi� ksi��ki prof. dr David Robert Williams
z Uniwersytetu s'w. Andrzeja w Szkocji.
Sk�adniki mineralne stanowi� 4% naszej wagi. Z tego po�owa
wchodzi w sk�ad sta�ych cz�ci organizmu, jak: ko�ci, z�by, paznok-
cie, w�osy, tkanki mi�kkie, a reszta znajduje si� w cieczach ustroju,
tzn. we krwi, cieczach �r�dtkankowych i wewn�trzkom�rkowych.
Natomiast 70 do 80% wagi cia�a, stanowi woda.
Jeste�my jakby mikro�wiatem, bo w naszym organizmie mo�na
odnale�� niemal wszystkie pierwiastki wyst�puj�ce w przyrodzie.
Ale... w bardzo nier�wnych ilo�ciach. Oko�o 96% wagi ludzkiego
cia�a to w�giel, wod�r, azot i tlen. Ponadto sporo jest w nas
sodu, potasu, magnezu i wapnia.
Tlen kojarzy si� z poj�ciem �wie�ego powietrza, a tymczasem
w naszym organizmie jest go najwi�cej, bo a� ok. 60% wagi cia�a.
W�giel kojarzy si� z... paleniem w piecu. Jest go w nas ok. 17%.
Wodoru mamy w organizmie ok. 10%, azotu ju� tylko 3%, wapnia
od 1,5 do 2,2%, fosforu od 0,8 do 1,2%, a innych makroelemen-
t�w, jak: potas, siarka, s�d, chlor i magnez � tylko dziesi�tne
i setne cz�ci procentu'). �elaza i magnezu jest w ciele cz�owie-
ka 0,0003%, miedzi � 0,00015%, jodu � jeszcze mniej, bo
0,00004%, a krzem, cynk, fluor, lit, selen itd. wyst�puj� w ilo�-
ciach �ladowych. A jednak jak s� wa�ne! Dla naszego organizmu,
dla naszego zdrowia, dobrego samopoczucia s� r�wnie cenne jak
witaminy. O tym dowiadujemy si� dopiero od niedawna.
Prawd� m�wi�c, dopiero era komputer�w pozwoli�a na odkry-
cie roli mikroelement�w. Dawniej by�o to niemo�liwe. Dzi� wiemy,
�e spo�r�d wszystkich pierwiastk�w, z kt�rych zbudowany jest
nasz organizm, co najmniej 25 jest potrzebnych do utrzymania zdro-
wia, Z tych 18 ma istotne znaczenie � s� konieczne, niezb�dne.
Pozosta�e 7 � nazywa Williams po�ytecznymi. Odpowiednia ilo��
ka�dego z nich pomaga w utrzymaniu zdrowia.
Dr Melvin E. Page (USA) okre�li� kr�tko rol� mikroelement�w:
�Metale �ladowe to �ywno�� dla gruczo��w", a �ci�lej m�wi�c �
dla enzym�w. Jeszcze kr�tsza definicja to: �metale �ycia". Dzia�a-
nie poszczeg�lnych mikroelement�w jest od siebie uzale�nione,
a poza tym nasze potrzeby bywaj� indywidualne. Organizm mo�e
np. kilku mikropierwiastk�w nie przyswaja� z powodu b��d�w
w przemianie materii lub chor�b przewodu pokarmowego.
') M. Kasprzak: Higiena og�lna. PZWL 1961.
26
Naturalnie, �e s� r�wnie� w naszym �rodowisku, a tak�e i w �yw-
no�ci, pierwiastki niepo��dane. Mo�na je podzieli� na dwie grupy.
W pierwszej b�d� te, kt�re w �ladowych ilo�ciach s� dla organizmu