Si�a �yciowa ("spryt") rzeczywi�cie istnieje, ale sama z kolei jest wytworem �ycia, s e l e k c j i, nie za� �adnej "istoty" �ycia. To preferencje toruj� drog�. Sama droga jednak nie ma charakteru lamarkowskiego, lecz darwinowski.
Ten nacisk na preferencje (kt�re, b�d�c dyspozycjami, nie s� zbyt odleg�e od sk�onno�ci) jest na gruncie mojej teorii zupe�nie "obiektywny". Nie musimy uznawa� tych preferencji za �wiadome. Jednak�e mog� one sta� si� �wiadome. Mog�o to pierwotnie nast�powa� -jak si� domy�lam - w postaci odczuwanych stan�w zadowolenia i cierpienia (przyjemno�ci i b�lu).
Moje stanowisko zatem niemal nieuchronnie wiedzie do programu badawczego, kt�ry domaga si� wyja�nienia powstania stan�w �wiado-mo�ci za pomoc� obiektywnych kategorii biologicznych. �^11
Przeczytawszy ten rozdzia� po sze�ciu latach306, odczuwam potrzeb� uzupe�nienia go o kolejne podsumowanie, aby sformu�owa� w spos�b jeszcze prostszy i ja�niejszy tez� o tym, jak czysto selekcyjna teoria (teoria "selekcji organicznej" Baldwina i Lioyda Morgana) mo�e wyja�ni� pewne aspekty ewolucji podkre�lane przez Lamarcka, But-lera czy Bergsona, nie czyni�c ust�pstw na rzecz doktryny Lamarcka o dziedziczeniu cech nabytych. (Gdy idzie o histori� poj�cia selekcji organicznej, por. zw�aszcza ksi��k� Sir Alistera Hardy'ego pt. The Li-ving Stream307.)
Na pierwszy rzut oka darwinizm (w przeciwie�stwie do lamarkiz-mu) nie wydaje si� przypisywa� �adnego skutku ewolucyjnego innowacjom w obszarze zachowa� przystosowawczych (preferencjom, pragnieniom czy wyborom) pojedynczych organizm�w. Wra�enie to jednak jest z�udne. Ka�da innowacja w zachowaniu pojedynczego organizmu zmienia relacj� mi�dzy tym organizmem i jego otoczeniem; jest to�sama z przyj�ciem czy nawet stworzeniem przez organizm nowej niszy ekologicznej. Ale nowa nisza ekologiczna oznacza nowy zesp� na-
306 Niniejszy i kolejne akapity oraz odpowiednie przypisy zosta�y dodane w 1975 roku.
307 Por. Sir Alister Hardy, The Lwing Streum, zw�aszcza wyk�ady VI i VII. Por. tak�e W. H. Thorpe, The Evolutionury Significance o/Habitat Selection, "TheJoumal ofAnimal Biology 14,1945,s.37-70.
250
cisk�w selekcyjnych, popychaj�cych w kierunku wybranej niszy. A zatem organizm poprzez swoje post�powanie i preferencje w pewnej mierze selekcjonuje ci�nienie selekcyjne, kt�re b�dzie oddzia�ywa�o na niego i na jego potomk�w. Mo�e zatem aktywnie wp�ywa� na przebieg ewolucji. Przyj�cie nowego sposobu dzia�ania lub nowego oczekiwania (czy "teorii") przypomina zainicjowanie nowego toru ewolucyjnego. R�nica mi�dzy Darwinem i Lamarckiem nie jest r�nic� mi�dzy szcz�ciem i sprytem, jak to sugerowa� Butler: wybieraj�c Darwina i selekcj�, nie odrzucamy sprytu.
38.
^
�wiat 3 albo trzeci �wiat
W swoim dziele Wissenschaftsiehre Bolzano pisa� o "prawdach samych w sobie" oraz, bardziej og�lnie, o "zdaniach samych w sobie", przeciwstawiaj�c je tym (subiektywnym) procesom my�lowym, za pomoc� kt�rych cz�owiek mo�e my�le� lub pojmowa� prawdy, lub -m�wi�c og�lnie - rozumie� zdania, zar�wno prawdziwe, jak i fa�szywe.
Bolzanowskie rozr�nienie pomi�dzy zdaniami samymi w sobie i subiektywnymi procesami my�lowymi zawsze uznawa�em za rzecz o wielkim znaczeniu. Zdania same w sobie mog� wchodzi� we wzajemne relacje logiczne: jedno zdanie mo�e wynika� z innego, zdania mog� by� logicznie sp�jne lub niesp�jne. Subiektywne procesy my�lowe natomiast znajduj� si� tylko we wzajemnych relacjach psychologicznych. Mog� nas niepokoi� lub pociesza�, przypomina� nam pewne do�wiadczenia lub sugerowa� nam pewne oczekiwania; mog� nak�ania� nas do podj�cia pewnych sposob�w dzia�ania lub zaniechania planowanej czynno�ci.
Oba te rodzaje relacji s� skrajnie odmienne. Procesy my�lowe danego cz�owieka ani nie mog� zaprzecza� procesom my�lowym innego cz�owieka, ani jego w�asnym my�lom my�lanym przy innej sposobno�ci; tre�� jego my�li jednak - to znaczy zdanie samo w sobie - mo�e oczywi�cie przeczy� my�lom innego cz�owieka. Z drugiej strony tre�ci lub zdania same w sobie nie mog� si� znajdowa� we wzajemnych relacjach psychologicznych: my�li w sensie tre�ci my�lowych lub zda� samych w sobie oraz my�li w sensie proces�w my�lowych nale�� do dw�ch ca�kowicie r�nych "�wiat�w".
Je�eli nazwiemy �wiat "rzeczy" - przedmiot�w fizycznych -pierwszym �wiatem, �wiat dozna� subiektywnych (takich jak procesy my�lowe) �wiatem drugi m, to �wiat zda� samych w sobie mo�emy nazwa� �wiatem trzecim. (Teraz wol� nazywa� te trzy �wiaty
"�wiatem l", "�wiatem 2" i "�wiatem 3"308; Frege ten ostatni �wiat nazywa� "trzeci� dziedzin�".)
Cokolwiek mo�na my�le� o statusie tych trzech �wiat�w - mam na my�li takie pytania jak to, czy one "naprawd� istniej�" czy nie i czy �wiat 3 mo�na w jakim� sensie "zredukowa�" do �wiata 2, a �wiat 2 z kolei do �wiata l - rzecz� najwy�szej wagi wydaje mi si� ich mo�liwie n�jwyra�niejsze rozr�nianie. (Je�eli nasze rozr�nienia s� zbyt ostre, mo�na to ujawni� dzi�ki p�niejszej krytyce.)
W tym momencie nale�y ostro odr�ni� �wiat 2 od �wiata 3;
w zwi�zku z tym musimy odeprze� nast�puj�ce argumenty:
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczaÄÂĂ Ci coraz lepsze usĂĹĄĂÂugi. By mĂÂÄšÂc to robiÄÂĂ prosimy, abyĂĹĄĂ wyraziĂĹĄĂ zgodÄÂĂ na dopasowanie treĂĹĄĂÂci marketingowych do Twoich zachowaĂĹĄĂ w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam czÄÂĂÂĂĹĄĂÂciowo finansowaÄÂĂ rozwĂÂÄšÂj ĂĹĄĂÂwiadczonych usĂĹĄĂÂug.
PamiÄÂĂÂtaj, ĂĹĄÄšĹe dbamy o TwojÄÂĂ prywatnoĂĹĄĂÂÄÂĂÂ. Nie zwiÄÂĂÂkszamy zakresu naszych uprawnieĂĹĄĂ bez Twojej zgody. Zadbamy rĂÂÄšÂwnieÝ̊o bezpieczeĂĹĄĂÂstwo Twoich danych. WyraĂĹĄÄšĹonÄÂĂ zgodÄÂĂ moĂĹĄÄšĹesz cofnÄÂĂ ÄÂĂ w kaĂĹĄÄšĹdej chwili.