k�w na stano-
wisku loomisiula (82.) i piiokansuila w Bitynii. Jafco znawca ety-
ilcilelty dwianskiej i �yioia towarzyskiego zyska� sympati� 4 zaufanie
Nieiroina w najto.tymniiejBEych siprawaoh. Oskarzoiny -o udzia�
w spisiku Piziania, musia� pope�ni� samob�jstwo. Jak relacjonuje
'Dacyf, 'traktowa� �miler� przez 'otwarciie �y� 'tak lekko i pogod-
nie, ja�k 'traktowali cia�e �ycnie. Przed zgonem przes�a� Neroraowi
opilecz�fcorwane piemio z rejies.trem jego haniebnych czyn�w. Za-
chiowBiny pod iimieniem P. utw�r Satyryki {Satyricon libri', tr.)
ze wizigl�du ma pewine szczeg�y wskazuj�ce na czas akcji iniie-
llat�irzy uiczierai sik�oinmi byli przypisywa� aiutonawi �yj�cemu za
ces. Augusta lub ces. Tyberiusza, lecz wydaje si� najprawdo-
353
Petronius
podobniejsze, �e zosta� on napisany przez Gajusa Petroniusza
z przydomkiem Arbiter. Dzie�o to do XVH w. znane by�o
tylko z kr�tkich fragment�w XV i XVI ks.; dopiero w 1650
odkryto w Tiralu, w Dalmacji, r�kopis 'z XV w., w kt�rym zna-
laz� si� 'taiki�e nie znany do tej chwili tragmemt najwi�kszy,
zw. Uczta Trymalchiona (Cena Trymalchionis}. Z punktu wi-
dzenia [formy Satyryki uwa�a si� za satyr� menippejsk� (->Me-
nipipas), itzin. utw�r pisany proz� prziep �atan� w�arsizem, zreszt�
dosteoina�ym. Jest 'to pierwszy i jedyny w swoim rodzaju rz.
romianis przygodowy, r�ni�cy si� charateterem od znanego nam
z literatury gr. romansu mi�osnego, cho� i w dziele P. wyst�-
puje para zakochanych. S� nimi 'm�ody Bnkolpius i pi�kny
ch�opak Giton '(dlatego uwa�ano Satyryki aa parodi� romansu),
kt�rych rozdziela i .nara�a na 'coraz nowe przygody 'obra�any
przez Enkolpiusa bo�ek Priap, podobnie jak sprawc� przyg�d
Odyseusza by� zagniewany Posejdon, Enkolpius jako bohater
i nanilattar ca�ej powie�ci wraz z Gitomem i Ascyitosem .(r�w-
nie� zakochanym w Giltonie') prowadz� niespokojne �ycie w�-
druj�c z miasita do 'miasta,, wywio�uj�c awantury, sosny zazda-o-
&oi, dopuszczaj�c si� kradzie�y i rozpusty. Pewnego dnia otrzy-
muj� zaproszienie na iuicat� do Trymalchi.ona; udaj� si� taBn
wraz z 'retorem Agamienuiianeiin, z kt�rym Enkoilpius wcze�niej
poruisza� dyskutawiany w�wczas w Rzymie temat przyczyn upad-
ku wymowy. Gospodarz uczty, T.rymalchion, wyzwolemiec i do-
inobkiewniczi, zaprosi� te� wielu innych go�ci ze swej sfery, kt�-
rym stara� si� 'zaimponowa� parweniuszowsikim przepychem
i przechwa�kami kon-iipriomituj�cymi jego pseudouczlono��. Bo-
haterzy powie�ci wymykaj� si� z uczty i wraz z poet� Eumol-
posem udaj� si� w podr� icikr�tem. P. w�o�y� w usta Eumol-
posa dwia poemalty: o wojnie idomowej i o zdobyciu Troi. Oba
maj� charakter aluzyjmy. Piarwtsay mia� staniowi� parodi� Far-
sali�w ->-Lukana, drugi nawi�zywa� mo�e do nieuzasadnionych
ambicji poetyckich oes. Nerona. Satyryki, podobnie jak ,ramans
gr." zB,wdiaraj� wiele epizod�w i 'eksikurs�w, do kt�rych nale�y
np. s�ynna 'opowia�� ,o wdowie efeskiej., uwa�ana ;za nowel�
milezyjsk� (->-M�!esiafca),-czy opowiadanie o wilko�aku. W dziele
P., jak .zazwyczaj w romansie,, akcja przenosi si� z miejsca na
miejsce do�� szybko: bohaterzy prze�ywaj� swe przygody w r�-
nej saenerfii - na l�dzie, na morzu, widzimy ich w Kampanii,
w Krotonie i Massylii i prawdopodobnie w Cumae. Na kanwie
przygodowego w�tku tabularnego kre�li P. obraz �wiata rz.
Z demaskatorskim, przenikliwym realizmem i subteln� ironi�
odtwarza obrazy obyczajowo�ci i charakterystyczne typy zde-
manalliziowamjego spo�ecze�stwa czas�w Nerona.. Pi�tnuje .og�lne
zepsucie moralne, deprawacj� kobiet, oddaje niezdrow� atmo-
sfer� polowania aa spadki po zmar�ych, o�miesza nienatural-
no�� wymowy i stylu. W postaci Tirymalchiona,, kt�ry w�asn�
postaw� i ka�dym is�owem sam si� charakteryzuje, przedstawi�
P. 'z 'sairikasityczinym dowcipem cz�sto spotykany w�wczas typ
doiridbkiewicaa. O wysokiej klasie pisaraa �wiadczy jego spos�b
prezentacji r�nych zjawisk i postaw bohater�w oraz bardzo
bogaty a. bardao zr�nicowany j�zyk: znajdujemy tu zar�wno
poprawny 'codzienny j�zyk walrstw wykszta�conych, np. w dys-
ilcusji mi�dzy Enkolpiusem a Algamemnoiniemi, jak i j�zyk., jakim
23 S�ownik pisarzy antycznych
Petrus Cbrysologus
354
pos�uguje si� �wiat TTymalchioina, pochodz�cego z ma�ego pro-
wincjonalnego miasteczka w pd. Italii, mo�e Cumae(?). Jest
to tzw. �acina ludowa, wulgarna -z. nalecia�o�ciami �argonu wy-
zwole�c�w, nie pozbawiona igrecyzm�w. Tak wi�c r�wnie� j�-
zyk Satyryk�w jest obrazem epoki. P. na je�. polski t�umaczyli:
M. Bno�sk, L. Staff. L.R.
PETRUS CHRYSOLOGUS, poi. Piotr Chryzolog, chrz��, pisarz
�ac., biskup Rawenny w l. 425-450. Jest autorem ok. 200 ho-
milia i m�w napisanych stylem retorycznym. M.S.
PHAEDRUS, poi. Fedrus, i0k. 'li5 p.n.e. - ok. .50 n.e., bajkopisarz
rz. Urodzony w Macedonii, 'przyby� do Rzymu jako niewolnik
i tu aosrta� przez Augusta wyizwioloiny. Za panowania Tyberiusza
�ci�gn�� na siebie nie�ask� ceaanza, do�y� mimo to p�nego
wriaku. - Autor Fabuiae Aesop�ae (Bajka. Eaopa) w 5 ks. Z baj-
ki, kt�ra dotychczas w literaturze �ac. nie wyst�powa�a nigdy
samodzielnie, uczyni� Ph. odr�bny, rz�dz�cy si� w�asnymi pra-
wami, rodzaj literacki. Jego wierszowane bajki, pisane w jam-
bicznych senarach, by�y w znacznej cz�ci przer�bkami gr. bajek
przekazanych pod imieniem -"-Ezopa. Obok bajek zwierz�cych
wprowadzi� jednak Ph. r�wnie� zaczerpni�te z innych �r�de�
anegdoty historyczne, motywy nowelistyczne, mity, opowiadania
alegiaryczme ifp. W�a�ciwa gatunkowa moralizatorsika tendencja
wyra�a si� w og�lnej krytyce utrzymanej w duchu cynicko-
-sitoickiefj diatryby, atakuj�cej za pomoc� satyry nie tylko s�a-
bostka. posaczegolnycih .ludzi, lecz niekiedy tak�e i stosunki spo-
�eczne epoka. Ph. niie .spotka� .si� z uznaniem aini za �ycia, ani
pr�dko po �mierci. Pomin�wszy niepewn� wzmiank� o jakim�
Ph. u -MMarcjialisa,, dio -tw6rczio�ci Ph. nawi�zuje dopiero ->Avia-
nius iok. 40i0i. Zapewne w V w. powsta�a prozaiczna parafraza
bajek Ph. i(w 4 ks.), .znana pod imieniem Romulusa (tak�e jako
Aesopus Latmiis - Ezop �aci�ski),, kt�ra cieszy�a si� wielkim
powodzeniem w �re.dinliowiieczu, a naiwet i p�niej. Dzie�o Ph.
zachowane jest z pewnymi lukami (z pierwotnych 150 bajek
ocala�o zaledwie 9i4). W wydaniach nowo�ytnych Ph. do��cza
si� 'zazwyczaj tzw. Appendix Perottina (Dodatek Penottiego),
zawieraj�cy ,30 bajek z .antologii N. Perottiego, 'opracowanej ok.
1465 na podstawie nie istniej�cego dzi� ju� r�kopisu. Z.S.
PHANODEMOS -s-ATTYDOGRAFOWIE
PHEOBADIUS -9-FEOBADIUS
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.