Kmiecik-Baran (1997). Skale te, oparte na podstawowych za�o�eniach dotycz�cych agresji i przemocy, pos�u�y�y do badania si�y przemocy p�yn�cej z r�nych �r�de� wobec jednostki, a tak�e przemocy kierowanej do r�nych grup spo�ecznych przez t� jednostk�. W obu skalach znajduj� si� twierdzenia wskazuj�ce na przemoc fizyczn� i przemoc emocjonaln�. Umo�liwiaj� one uzyskanie trzech wynik�w: wyniku og�lnego oraz wynik�w cz�stkowych dotycz�cych przemocy fizycznej i emocjonalnej.
.11
i
44
Lidia Godzwo�
Standardy aprobowania przez m�odzie� r�nych form agresji interpersonalnej
Analiza uzyskanych wynik�w wskazuje, �e og�lny wska�nik aprobaty agresji jest wysoki. Bior�c za punkt rozwa�a� formy agresji, stwierdzamy, �e najbardziej aprobowane w�r�d badanych (wed�ug rangi - od najwi�cej do najmniej) s�:
I - wybuchy z�o�ci
II - gro�enie komu� ni - ironizowanie,
IV - uniemo�liwienie dzia�ania
V - bicie
VI - zwymy�lanie kogo�
VII - zabicie kogo�
VIII - tortury
W�r�d okoliczno�ci czy te� uzasadnie� agresywnego zachowania na pierwszym miejscu lokuj� si� dzia�ania motywowane: samoobron� (ranga I), dalej - dobrem innych (ranga II), obron� w�asno�ci (ranga III), jako kara (ranga IV), trudno�ciami w komunikowaniu si� (ranga V) oraz pobudzeniem emocjonalnym (ranga IV). Zdecydowanie najmniej aprobowane s� dzia�ania bez powodu.
Analizuj�c uk�ad szczeg�owych kategorii zachowa� agresywnych, utworzy� mo�na list� 40 pozycji w hierarchicznym uk�adzie rangowym, przypisuj�c rangi u�rednionym wynikom w poszczeg�lnych skalach. Dla naszych potrzeb zostanie przedstawionych 5 najbardziej i 5 najmniej aprobowanych kategorii zachowa�.
Tak wi�c, najbardziej aprobowane okaza�y si� (od najbardziej do najmniej):
I - bicie motywowane potrzeb� samoobrony
II - uniemo�liwienie dzia�ania motywowane dobrem innych m - bicie dla dobra innych
IV - wybuchy z�o�ci w samoobronie
V - bicie w obronie w�asno�ci. Tabela l przedstawia uzyskane dane.
Tabela l
Zestawienie najbardziej aprobowanych form agresji w r�nych kdiezno�ciach (od najbardziej aprobowanych do najmniej aprobowanych)
Kategorie najbardziej aprobowane X S Ranga
Bicie motywowane samoobron� 1,87 0,39 I
Uniemo�liwienie dzia�ania motywowane dobrem innych 1,71 0,59 II
Bicie dla dobra innych 1,7 0,50 III
Wybuchy z�o�ci w samoobronie 1,58 0,53 IV
Bicie w obronie w�asno�ci 1,48 0,61 V
Okazuje si� zatem, �e w�r�d najbardziej aprobowanych okoliczno�ci znalaz�y si�: bicie w samoobronie, uniemo�liwienie dzia�ania motywowane dobrem innych, bicie dla dobra innych, wybuchy z�o�ci w samoobronie, bicie w obronie w�asno�ci, czyli bardziej drastyczne formy agresji (w stosunku do np. ironizowania, w�ciekania si�), ale
MORALNA APROBATA ZACHOWA� AGRESYWNYCH A DO�WIADCZENIA JEDNOSTKI...
45
uzasadnione �konieczno�ciami wy�szego rz�du". Jak wynika z tego, s� to zachowania stosunkowo skutecznie blokuj�ce zaczepne dzia�anie innych, zagra�aj�ce bezpo�rednio osobie badanej lub innym osobom. Je�eli jednak przeanalizowa� skutki tych zachowa� dla partnera interakcji, nale�y zauwa�y�, �e odznaczaj� si� one stosunkowo du�� szkodliwo�ci�.
Najni�sze wska�niki aprobaty uzyska�y zachowania nieposiadaj�ce �adnego motywu, kt�ry by je usprawiedliwia� (bez powodu). Id�c dalej, najmniej aprobowane okaza�y si� (od najmniej do najbardziej):
I - zabijanie motywowane pobudzeniem emocjonalnym
II - zabijanie motywowane obron� w�asno�ci
Ul - torturowanie motywowane pobudzeniem emocjonalnym
IV - uniemo�liwienie dzia�ania motywowane pobudzeniem emocjonalnym
V - gro�enie motywowane pobudzeniem emocjonalnym
Zestawienie najmniej aprobowanych form agresji w r�nych okoliczno�ciach (od najmniej aprobowanych do najwi�cej aprobowanych)
Tabela 2
Kategorie najmniej aprobowane X S Ranga
Zabijanie motywowane pobudzeniem emocjonalnym 0,05 0,29 I
Zabijanie motywowane obron� w�asno�ci 0,16 0,46 II
Torturowanie motywowane pobudzeniem emocjonalnym 0,18 0,47 III
Uniemo�liwienie dzia�ania motywowane pobudzeniem emocjonalnym 0,35 0,64 IV
Gro�enie motywowane pobudzeniem emocjonalnym 0,45 0,70 V
Z najwi�ksz� dezaprobat� spotka�y si� wi�c brutalne formy agresji: zabijanie, bicie, torturowanie, uzasadnione pobudzeniem emocjonalnym, ochron� w�asno�ci, co wydaje si� by� wynikiem dysonansu pomi�dzy szkodliwo�ci� zachowania a subiektywn� ocen� wa�no�ci motywu sk�aniaj�cego do niego.
Dokonuj�c zestawienia wska�nik�w uzyskanych przez kobiety i m�czyzn i analizuj�c uzyskane wyniki, stwierdzamy �e na 8 rodzaj�w agresji r�nice mi�dzy p�ciami wyst�pi�y w przypadku: bicia, ironizowania, gro�enia, uniemo�liwiania dzia�ania. M�czy�ni w por�wnaniu z kobietami uzyskali znacz�co wy�sz� �redni� aprobaty bicia (x = 10,9 i x = 0,96; p<0,05), gro�enia (x = 1,25 i x = 1,05; p<0,05) i uniemo�liwienia dzia�ania (x = 1,17 i x = 0,99; p<0,05). Kobiety natomiast w por�wnaniu z m�czyznami uzyska�y znacz�co wy�sz� aprobat� w ironizowaniu (x = 1,23 i x = 1,06; p<0,05) (stosowano efekty proste).
Nie wykryto r�nic mi�dzy kobietami a m�czyznami w zakresie poszczeg�lnych okoliczno�ci agresji. Pomimo �e r�nice mi�dzyp�ciowe nie s� takie same we wszystkich okoliczno�ciach, globalnie nie ma r�nic (po u�rednieniu wynik�w) w zakresie p�ci. Natomiast szczeg�owe por�wnania pomi�dzy kobietami a m�czyznami w zakresie aprobaty konkretnych kategorii agresji, tj. specyficznej formy wraz z odpowiednim
46
Lidia Godzwo�
uzasadnieniem (takich kategorii wyst�powa�o w badaniu 40), da�o istotne statystycznie r�nice w takich kategoriach, jak (stosowano analiz� wariancji):
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.