liberalizmem

Strona początkowa

Każdy jest innym i nikt sobą samym.

II. Podzia� w�adz wed�ug Johna Locke'a
Tw�rc� teorii podzia�u w�adz by� John Locke. Podzia� w�adz by� podstaw� i zarazem
logicznym nast�pstwem jego sposobu rozumienia zakresu zada� pa�stwa, wywodzonego z tre�ci
umowy spo�ecznej (� 50). Twierdzi�, �e "jest oczywiste, �e monarchia absolutna (...) jest nie do
pogodzenia ze spo�ecze�stwem obywatelskim i nie mo�e by� w og�le form� obywatelskiego rz�du".
Form� tak�, kt�ra realizuje cel umowy spo�ecznej, i w kt�rej obywatel mo�e czu� si� bezpieczny, jest
ustr�j, w kt�rym nie ma suwerena, lecz wyst�puj� dwie odr�bne w�adze: ustawodawcza i
wykonawcza, odpowiadaj�ce dw�m r�nym funkcjom pa�stwa: ustawodawczej (okre�lanie
przest�pstw i kar - tworzenie norm chroni�cych naturalne prawa do �ycia, wolno�ci i mienia) oraz
wykonawczej (kt�ra jest w pierwszej kolejno�ci wymiarem sprawiedliwo�ci). Locke wyodr�bnia�
jeszcze trzeci� w�adz� - federacyjn�, odnosz�c� si� do stosunk�w z innymi pa�stwami - ale raczej
jako funkcj� a nie odr�bn� w�adz�; organizacyjnie mog�a si� ona ��czy� z w�adz� wykonawcz�.
W�adza ustawodawcza skupia si� w organie przedstawicielskim - Locke, jak i p�niejsi libera�owie,
by� przeciwny demokracji bezpo�redniej.
III. Wk�ad Davida Hume'a
Teori� Locke'a zmodyfikowa� wybitny szkocki filozof krytyczny i dyplomata David Hume (
1711-1776) w wydanych w 1741 r. "Szkicach moralnych i politycznych". Odrzucaj�c istnienie
naturalnego prawa i moralno�ci oraz wykazuj�c, �e pa�stwo stanowi naturalny wytw�r rozwoju
historycznego - w obu przypadkach by� zbie�ny z Monteskiuszem - wyrazi� on pogl�d, to�samy ze
stanowiskiem Monteskiusza, �e "ka�dy cz�owiek jest �otrem i nie ma innego celu we wszystkich
swoich dzia�aniach, jak interes osobisty" i, co wi�cej, w interesach prywatnych ludzie s� uczciwsi ni�
w sprawach publicznych. Dobra wola w�adc�w nie mo�e by� zatem gwarancj� wolno�ci i w�asno�ci.
Gwarancj� tak� mo�e by� tylko "ustalenie poszczeg�lnych hamulc�w i 260 kontroli
konstytucyjnych" poprzez "umiej�tny podzia� w�adzy" mi�dzy poszczeg�lne organy pa�stwowe i
"poszczeg�lne stany". Hume zapowiedzia� tym samym - najbardziej znane - pogl�dy Monteskiusza,
tak�e co do powi�zania podzia�u w�adz z podzia�em spo�ecznym.
IV. Teoria Monteskiusza
1. Trzy w�adze
Teoria podzia�u w�adz Monteskiusza wy�o�ona zosta�a w rozdziale 6 ksi�gi XI "O ustroju
angielskim" dzie�a "O duchu praw". Tytu� nie odpowiada w pe�ni tre�ci, bowiem filozof zamierza�
nada� swym rozwa�aniom szersze znaczenie polityczne. Opis, nie do ko�ca odpowiadaj�cy zreszt�
realiom, ustroju angielskiego stanowi� w istocie propozycj� zbudowania ustroju monarchii kon-
stytucyjnej we Francji.
Rozdzia� ten zaczyna si� od s��w: "w ka�dym pa�stwie istniej� trzy rodzaje w�adzy:
ustawodawcza, w�adza wykonawcza rzeczy nale��cych do prawa narod�w i w�adza wykonawcza
rzeczy nale��cych do prawa cywilnego. Poprzez pierwsz�, ksi�� lub urz�dnik wydaje prawa na jaki�
czas lub na zawsze, jak r�wnie� zmienia i uchyla prawa ju� wydane. Poprzez drug�, zawiera pok�j
lub wypowiada wojn�, wysy�a lub przyjmuje ambasador�w, zapewnia bezpiecze�stwo, przeciwdzia�a
inwazji. Poprzez trzeci�, karze przest�pstwa lub s�dzi spory pomi�dzy poszczeg�lnymi osobami"-~
pisze Monteskiusz, precyzuj�c dalej - "t� ostatni� w�adz� mo�na nazwa� w�adz� s�dzenia, drug� za�
po prostu w�adz� wykonawcz� pa�stwa". Do sprawowania w�adzy ustawodawczej powo�any jest
dwuizbowy parlament, z�o�ony z izby arystokratycznej i izby wybieranej przez "lud", w�adzy
wykonawczej -- monarcha, za� w�adzy s�dowej - niezawis�e s�dy. Podzia� w�adz zwi�zany jest z
istnieniem "cia� po�rednicz�cych" (� 52). W�adza s�dowa r�ni si� od obu pozosta�ych w�adz tym �e
jest "na sw�j spos�b �adna". S�dziowie nie odgrywaj� roli tw�rczej, s� tylko "ustami ustawy", kt�r�
powinno si� tak redagowa�, by nie da� s�dom swobody w wydawaniu orzecze�.
2. System hamulc�w i r�wnowagi
Podzia� w�adz jest - podkre�la� Monteskiusz - niezb�dn� gwarancj� wolno�ci jednostki.
Skupienie nawet dw�ch w�adz w jednym tylko r�ku stwarza niebezpiecze�stwo pogwa�cenia prawa i
w efekcie tyranii. W�adze tak rozdzielone, cho� z za�o�enia niezale�ne, winny wsp�pracowa� ze
sob�, uzupe�nia� si� wzajemnie oraz hamowa� w swych poczynaniach. Dla realizacji ostatniego z
postulat�w Monteskiusz przewidzia� istnienie zar�wno wewn�trznych jak i zewn�trznych hamulc�w.
Dla w�adzy ustawodawczej, wewn�trzn� blokad� stanowi dwuizbowo�� parlamentu. Zwo�ywanie

Tematy

Template provided by Designs by Darren Opracowanie Marketing w Internecie dla Każdy jest innym i nikt sobą samym.