Do odmian bardziej pasywnych mona zaliczy: - udzia w prezentacji rnych wartoci,
- nabywanie wiedzy o dzieach sztuki i ich twrcach.
TwoTzcnie nowych wartoci moe w szkole obejmowa dziedzin? plastyki i muzyki, lecz take twrczo literack, teatraln czy filmow. Tworzone przez uczniw "dziea" wymagaj wysiku indywidualnego, moe to by wiersz, nowela, obraz, rzeba, pie czy utwr sceniczny, lub wysiku zespoowego, gdy temat wymaga wsppracy grona osb o rnych za-milowaniach i moliwociach twrczych, np. przy wydawaniu czasopisma, zdobieniu szkoy, przygotowywaniu widowiska czy wystawy prac lub wykonania filmu amatorskiego. Twrcze odtwarzanie wartoci ma znaczenie tylko w niektrych dziedzinach sztuki. Mona do nich zaliczy gr aktorsk, przekad literacki z dobrze znanego uczniom jzyka obcego, gr na instrumentach czy piew indywidualny lub chralny. Cho dziaalno artystyczna polega tu na trzymaniu si gotowego wzorca wartoci, jednake w jego ramach jest jeszcze do duo swobody na interpretacj, ktra moe by osigniciem twrczym. Udzia uczniw w odbiorze dzie sztuki jest warunkiem wyrobienia sobie wasnego stosunku do niej, a zarazem wasnej satysfakcji z uczest- j nictwa w jej wartociach. Jest to atwiejsza, szeroko dostpna odmiana kontaktu z wartociami, wymaga bowiem tylko dobrania odpowiednich dzie 1 takiej ich ekspozycji, aby wywoay przeycia odbiorcw. Niezbdne jesi P1"^ tym ksztatowanie smaku estetycznego modziey, ktry by j sarn? "sposabia do sigania po coraz doskonalsze dziea. Nabywanie wiedzy o sztuce to w niektrych krajach bd szkoach Jedyna droga do sztuki. Droga to wszake zawodna, gdy nie wspiera si f] Pi"zez wasn dziaalno twrcz i przez uczestniczenie w dzieach stworzo-^h przez wielkich mistrzw. Natomiast jako uzupenienie tych form wied^ rozwoju sztuki, o rnych rodzajach sztuk czy o yciu twrcw mot ^- Kantor Wychowanie estety c^e i twrczo. W: I. Wojnar (red.) Wychowanie pr^f-f- Warszawa 1965, PZWS, s. 99.
piffo wszystkie cztery kategorie kontaktu ze sztuk, odpowiednio zintegro-a-ane z caym procesem edukacji szkolnej, s w stanie rozwija te strony ."obowoci dzieci, modziey i dorosych, na ktre treci innych przedmioty, nauczania maj ograniczony wpyw. Naley do nich rozwj wyobrani, mylenia intuicyjnego, dywergencyjnego tworzenia, globalnego ujmowania, zdolnoci do syntezy, jak rwnie rozwinicie smaku estetycznego i uczu wyszych. Wychowanie zdrowotne
Dotychczasowe wychowanie fizyczne jest przedmiotem jednostronnym, tote spenia ono do skromn rol w ksztatowaniu osobowoci uczniw. Jego podstaw stanowi uczenie si przez dziaanie, ale dziaanie to z reguy pozbawione jest wszelkiej inwencji, polega bowiem gwnie na naladowaniu ruchw nauczyciela lub wybranych uczniw. Dziaanie to zazwyczaj nie opiera sic na jakich podstawach teoretycznych: fizycznych. biologicznych, medycznych, stad ucze, wykonujc wiczenia gimnastyczne, uprawiajc pewne d/.ied/iny sportu czy biorc udzia w grach ruchowych, na ogl nie zdaje sobie sprawy t lego. po co wykonuje dane ruchy ani dlaczego te ruchy m;ij;( by takie a nie inne. nie inni.ul.ulu.i sobie te dlaczego taki a nie inny przebieg ma lekcja wychowania fizycznego. Nic potrafi przy tym - nie wiedzc nic o tych kwestiach przez c.ily czas pobytu w szkole - ulii/y sobie prostego, lecz wzgldnie prawidowego wzorca pitnastominutowych wicze na wl.iMiy cod/.ienny uytek (choby chcia te wiczenia wykonywa), mimo i jednym :zc stale (Mu-l.irAinych celw wychowania fizycznego jest "wdroenie do staego uprawiania gimnastyki, tporiu j turystyki". Tymczasem ju w 1805 roku Jdrzej n i ad ec k i pisa w swej pracy. O fizycznym wychowanht dzieci o tym, e wychowanie fizyczne ma utwier- ' dzi i zabezpieczy zdrowie, naleaoby wic nazywa je raczej wychowaniem lekarskim. Powinno to wychowanie doprowadzi czowieka do tego, "aeby wszystkie czci jego ciaa byy foremne i mocne, wszystkie zmysy doskonale, wszystkie wadze cielesne zupene"9. Ten pikny cel wymaga, aby wychowanie fizyczne nie byo oderwane od wychowania umysowego i moralnego, lecz aby stanowio ich podstaw. Podobnie szerokie zadania stawiali przed wychowaniem fizycznym przedstawiciele rnych systemw wychowawczych: E. J. Dalcroze, ktry czy gimnastyk z wychowaniem estetycznym, F. W. A. Froebel, ktry swoje gry ruchowe wiza z ksztaceniem matematyczno-przyrodniczym i jzykowym ^oraz wychowaniem estetycznym i religijnym, oraz S. Hessen, ktry ^ swych Podstawach pedagogiki twierdzi wrcz, e wychowanie fizyczne nie ^J^1 "niczym innym, jak poczeniem wychowania moralnego, artystycznego ''t naukowego w zastosowaniu do ciaa, jako swego materiau" (1931, s. 391), 9 l- niadecki O fi:yc^ym wychowaniu dzieci. Wrocaw 1956, Ossolineum, s. 7.