S. Schaefer i C. G. Lauterbach, Mapping the projection of variables r"0" a ^erical parent behawor model and vice versa, Illinois National "slUute of Mental Health. Illinois 1965. Jour i' ^em^- ^ measurement of mother - child interaction, "The
na1 of Abnormal and Social Psychology" 1946, nr l, s. 37-49.
61
30 matek, on psychologw i psychiatrw, wraz z ich dzieg, w wieku przedszkolnym. Badania odbyway si w dwch pojg dzinnych seansach, z ktrych pierwszy przebiega wsplnie ^ wszystkich osb badanych, drugi by dowolny, chocia inspi;,' wany poprzednio odpowiedni instrukcj podan przed eksper,, mentem. Dane rejestrowano systemem zakodowanym przez efo perymentatorw ukrytych przed okiem matki i dziecka. W w" niku postpowania badawczego ustalono typy interakcji m^ z dzieckiem. Oto niektre z nich:
1. Matka jako cichy obserwator zabawy dziecka - sieifc na krzele i chocia obserwuje bawice si dziecko, nie zaj. muje si nim.
2. Matka jest w kontakcie fizycznym (siedzi obok dziecli;
i nic nie mwi), w kontakcie konwersacyjnym (rozmawia z dzie. ckiem, ale nie prbuje wpywa na jego postpowanie), lub bawi si z miro, ale zabawa odbywa si na poziomie zabawy dorosych.
3. Matka dziaa konstrukcyjnie, uywa porednich rodkw, aby zachci dziecko do zabawy, stara si pobudzi jego wy&. brani i pomysy. Ten rodzaj kierowania nie jest narzucajcy ani natrtny, ale zmierza do rozwinicia i wzbogacenia zabawy.
4. Matka sugeruje inny rodzaj zabawy ni ta, ktr dziecko jest zajte i stara si podsun mu inne zabawki.
5. Matka poucza dziecko, udziela mu informacji w celu wzbogacenia jego wiedzy (nazywa, opisuje i charakteryzuje zabawki)
Badania B. Merrill byy bardzo twrcze i inspiroway dalsze poszukiwania. Szy one w kierunku modyfikowania sytuacji eksperymentalnej, czynic j bardziej naturaln. Wprowadzi}' standaryzowany zestaw pyta dla matek, a badaniami objte rne pary badanych osb. Przedmiotem badania byy dzieci mae, dzieci dorastajce normalne i dzieci o obnionym rozwoju psychicznym. Udoskonalono sposb zapisu wprowadzajc rejestracj fotograficzn. Spis fotograficzny, dokadniej ni rejestracja protokolarna, uwzgldnia wszystko to, co dzieje si w polu obserwacji i suy do lepszego wykrywania i badania interakcji pomidzy osobami. Analiza danych moga si zatem skupi n^ tyle na pojedynczych aktach zachowania si matki lub dziecka^
62
skoncentrowa na interakcjach spoecznych. Taki sposb A ni posuy celowi ekologicznemu i otworzy drog do cz-
wch a nawet cakowitych, kompletnych midzyosobowych c10 -akcji, dostarczajc danych o dugoterminowych stosunkach
upie rodzinnej (np. o losach przyjani midzy osobami). n wa take lepsz ni dotychczas mono zarejestrowania sto-
nkw midzyosobowych pomidzy innymi grupami ni gru-rodzinna, np. grupa kolegw, rwienikw zabaw, klasa
szkolna itp.
Wszechstronne, pene badanie interakcji jest trudne do przeprowadzenia i kosztowne, psychologowie zatem czciej ograniczaj si do analizy prbek czasowych. Metod t charakteryzuje skoncentrowanie uwagi obserwatora i analityka na wybranych aspektach strumienia zachowa, ktre pojawiaj si w jednolitych i krtkich odcinkach czasowychn. Dugo i liczb tych odcinkw ustala si dowolnie, ale zawsze tak, aby uzyska reprezentacyjne prbki czasowe. Sposb kodowania uzyskanych danych jest rnorodny i 'stanowi wany element bada. Do tego zagadnienia wrcimy nieco dalej.
Warto take pokaza interesujc prb uzyskania, obiektywnych danych pochodzcych z wywiadw z rodzicami, zaproponowan przez V. Nowlisa 18. Polega ona na zbieraniu szczegowych opisw wszystkich interakcji midzy rodzicami a dzieckiem, wystpujcych w cigu jednego dnia. Gwn czci wywiadu s tu szczegowe opisy rodzicw dotyczce wszystkich zdarze, jakie zaistniay w cigu dnia midzy dzieckiem a matk, czy dzieckiem a ojcem. Dane zebrane t drog oceniano i porzdkowano w oglniejsze kategorie zachowania.
2. ANALIZA ZABAW TEMATYCZNYCH LALKAMI
Wrd innych sposobw 'badania i analizowania interakcji "ridzy dzieckiem a czonkami rodziny wykorzystywano strukturalne zabawy przy zastosowaniu lalek. Interakcje maj tu
17 P. H. Mussen, Podrcznik do badania rozwoju dziecka. Warszawa rTO, PWN (t. 2).
18 V. Nowlis, The search for significant concepts in a study of parent ~- child relationships, "American Journal of Orthopsychiatry" 1952, nr 2, s. 286-299, Por. take: P. M. Mussen, op. cit, s. 429.
63