BJKA l POBICIE
Przestpstwo to wykazuje du dynamik rozwoju. Jeszcze w 1989 r. zarejestrowano 4849 takich przypadkw, a w 1994 r. -ju 14 620.
Zagadnienie metod przestpnego dziaania w bjce lub pobiciu, interesujce ze wzgldu na aspekty kryminalistyczne, zasuguje na szczegln uwag przy czynach kwalifikowanych z art. 159 k.k.
Z wasnych bada 200 spraw, kwalifikowanych z art. 240 l i 241 k.k. (z 1932 r.), wynika, i 219 uczestnikw bjek lub pobicia uywao a 54 rodzajw narzdzi. Najczciej sprawcy uywaj noy - w badanym materiale 21%. Z kolei 17% sprawcw posugiwao si butelkami (szczeglnie po piwie) oraz kuflami. Do liczn grup (16%) stanowi sprawcy uywajcy kokw, erdzi drewnianych, sztachet, paek drewnianych itp.; 10% sprawcw posugiwao si w bjce kamieniami i cegami. Pozostali sprawcy uywali najrnorodniejszych narzdzi, jak orczykw, wide, elaznych prtw, paek gumowych, siekier, szpadli, acuchw itp. Wskaza naley, i 103 sprawcw w ogle nie uywao narzdzi, przewaga fizyczna napastnikw w przypadkach pobicia lub grupy inicjujcej bjk zapewnia dogodn sytuacj dla przebiegu przestpstwa.
Skutki bjek i pobicia s bardzo powane. W badanym materiale 58% przypadkw zakoczyo si cikimi uszkodzeniami ciaa, wrd ktrych zanotowano do liczne przypadki trwaego kalectwa.
Incydenty, w wyniku ktrych^powstay lekkie uszkodzenia, dotyczyy zaj przypadkowych; uczestnicy bjek i pobicia nie dysponowali bardziej niebezpiecznymi narzdziami33.
Specjalny ciar gatunkowy przestpstw bjki i pobicia ze skutkiem miertelnym wymaga krtkiego omwienia.
W toku analizy 100 akt ledczych i sdowych (art. 240 2 k.k. z 1932 r.)
i zwrcono uwag wycznie na te narzdzia, ktrymi zadano miertelne uszko-
$|enia ciaa. S to: sztacheta drewniana (26), kamie (18), n (13), paka
drewniana, deska (12), butelka (10), but (7), siekiera (3), elazna spryna (2)
i orczyk (1). \y 9 przypadkach nie ustalono narzdzia, ktrym zadano
Sietelne uszkodzenia ciaa34.
. , 3 B. Hoyst: Z problematyki kryminologicznej oraz kryminalistycznej przestpstw z art. 240 ' J"c., Pastwo i Prawo" nr 1/1961, s. 86-87.
. . ,k Hoyst: -Bjka i pobicie ze skutkiem miertelnym. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny 1 SocJolS>czny f 1/1962, s. 142.
132
Zwraca uwag fakt braku korelacji pomidzy skutkiem miertelnym bjk (pobicia) a stopniem niebezpieczestwa uytego narzdzia. N, ktry w bj kach bez skutku miertelnego stanowi najczstsze narzdzie przestpstw; (21%), w niniejszych badaniach wystpuje w 14% przypadkw i zajmuji dopiero 3 miejsce. Zjawisko stosunkowo rzadkiego wystpowania bardzie niebezpiecznych narzdzi wyranie wskazuje, e skutek miertelny jest przedi wszystkim wynikiem nasilenia woli przestpnej i zdeterminowanego kierunki dziaania sprawcw, a nie rezultatem przypadkowo posiadanego narzdzia ktre pozwala osign w warunkach podniecenia emocjonalnego przestpc] skutki przekraczajce zamiar sprawcy.
Obserwacja praktyki ledczej i sdowej wykazuje, e niejednokrotnie z faktycznie dokonanych napadw rabunkowych, ze wzgldw dowodowych (nietrzewo pokrzywdzonego czy obawa przed sprawcami) pozostaje jedynie sprawa o bjk lub pobicie.
8. ROZBJ
W okresie 1989-1994 nastpi w Polsce dalszy wzrost rozbojw, kradziey rozbjniczych i wymusze rozbjniczych. Stwierdzono w tych latach kolejno: 4273, 6843, 7540, 8582, 9912 i 13 797. W 1994 r. zanotowano 963 rozboje przy uyciu broni palnej.
W przewaajcej liczbie s to uliczne napady rabunkowe na pojedyncze osoby, jak rwnie na osoby bdce pod wpywem alkoholu. Okoo 35% napadw to jednak napady planowane, a wic m.in. napady na sklepy, banki, urzdy pocztowe i mieszkania prywatne. Po wejciu (si, podstpem) do pomieszcze zamieszkanych sprawcy obezwadniaj napadnitych, bij, czsto torturuj i daj wydania pienidzy lub innych cennych przedmiotw. Zdarzaj si wypadki kalectwa i mierci osb napadnitych.
Metody przestpnego dziaania s zrnicowane w zalenoci od obiektu rozboju, zaoe akcji przestpnej i warunkw jej przebiegu. W 90% przypadkw napady rabunkowe przebiegaj bez uycia narzdzia, a wic samo zagroenie lub uycie siy fizycznej okazuje si wystarczajco skuteczne. Jednake dotyczy to statystyki obejmujcej ogln mas rozbojw. W napadach rabunkowych na banki, urzdy pocztowe, kasy przedsibiorstw czy kierowcw takswek wskazane proporcje s odwrotne.
Napady na banki i inne instytucje finansowe, kasy przedsibiorstw itp. nie s w Polsce rzadkie i nale do najgroniejszych. Sprawcy z reguy s zaopatrzeni w bro paln i czsto dochodzi do jej uycia czy to w wyniku zaoe akcji przestpczej, czy te przebiegu samego przestpstwa35. Akcja przestpna przebiega w moliwie
35 Rwnie w innych pastwach sprawcy w przewaajcej liczbie napadw rabunkowych na banki dysponuj broni paln. W RFN w 348 napadach (na ogln liczb 383 uwzgldnionych
133
najkrtszym czasie, czsto nie przekracza l minuty. Sprawcy opuszczaj miejsca przestpstwa zwykle pojazdami mechanicznymi.
Napady tego typu dokonywane s z reguy przed zamkniciem takiej placwki, kiedy zgromadzona jest wiksza kwota pienidzy. Bandyci (czsto bdc w maskach) w trakcie napadu terroryzuj obsug (take klientw). Dla zapewnienia sobie bezpieczestwa ucieczki niekiedy obezwadniaj znajdujcy si tam personel i klientw, wic ich lub zamykajc w oddzielnym pomieszczeniu. Dokonujc napadu rabunkowego, do sterroryzowania obsugi obiektu gospodarczego i klientw wykorzystuj bro paln bd inne niebezpieczne narzdzia.
Napady na osoby przewoce lub przenoszce pienidze (np. ambulanse bankowe, kasjerw, inkasentw, listonoszy, wacicieli kantorw) poprzedzone s wywiadem bandyckim, starannym wyborem miejsca i czasu dokonania przestpstwa. Sprawcy po sterroryzowaniu pokrzywdzonego dokonuj zaboru pienidzy bd innych przedmiotw wartociowych przewoonych lub przenoszonych przez te osoby.
Napady rozbjnicze na kierowcw pojazdw przewocych wartociowe adunki masowe dokonywane s najczciej na trasie, po zatrzymaniu pojazdu pod jakimkolwiek pretekstem, bd na parkingach. Sprawcy po zatrzymaniu pojazdu terroryzuj kierowcw, obezwadniaj ich, a nastpnie dokonuj zaboru pojazdu z adunkiem.