Rutkowski Historia gospodarcza Polski s. 127.
46 W. RusiDski Drogi rozwojowe folwarku paDszczyznianego PH nr 4 1956, s. 645.
47 B. Zientara Z zagadnieD spornych tzw. wt�rnego poddaDstwa'''' PH nr 1 1956, s. 40.
397
o istniejcym ukBadzie siB klasowych Zientara ma na my[li ukBad charakteryzujcy si przede wszystkim sBabo[ci miast.
Przytoczone wy|ej wyja[nienia mo|emy przedstawi przy pomocy nastpujcego schematu:
D) UkBad siB -* C) uzyskanie - -A) zaostrzone
klasowych przez poddaDstwo
charakte- szlacht B) Batwo[ rozw�j
ryzujcy decyduj- zbytu pro- -* folwarku paDszczyz
si sBa- cego wpBy- dukt�w
bo[ci wu na rolnych, nianego
miast sprawy paDstwa szczeg. zbo|a
Aatwo zauwa|y, |e pierwszy z cytowanych autor�w wyja[nia rozw�j folwarku okoliczno[ciami, kt�re oznaczyli[my w schemacie jako A i B; drugi jako decydujce czynniki wymienia V !, trzeci jako gB�wn przyczyn wymienia okoliczno[ci D.
14. WYJAZNIANIE GENETYCZNE I OPIS GENETYCZNY
Jeden z wskazanych typ�w wyja[niania przeprowadzanych na gruncie historii to wyja[nianie genetyczne, kiedy to chodzi o odpowiedz nie na pytanie dlaczego", lecz na pytanie jak"? Niekt�rzy autorzy, zwalczajc opini o szerokim wystpowaniu w historii modelu hipotetyczno-dedukcyjnego, twierdz |e dla historii jest wBa[ciwe wyja[nianie genetyczne jako typ zasadniczy (W.B. Gallie)48 lub jako jeden z typ�w wyja[niania historycznego (W. Dray)49, w szczeg�lno[ci, gdy chodzi o fakty proste, a wic tak|e dziaBania jednostek. Twierdz oni, i| aby wyja[ni takie fakty wystarczy poda pewien nieprzerwany, odtworzony na podstawie zr�deB cig zdarzeD, co jak m�wi �% historycy najcz[ciej czyni. Tego typu sdy maj by r�wnie| jedn z teoretycznych podstaw dla wyja[niania dziaBaD jednostek metod wczuwania si", kiedy to znany nam z wBasnego do[wiadczenia wewntrznego cig interakcji i reakcji por�wnujemy z zaobserwowanym (w zr�dBach) cigiem (oczywi[cie z brakujcymi ogniwami") odnoszcym si do innej jednostki i uzupeBniamy w nim luki, jakoby bez odwoBywania si do praw50. W. Dray (a tak|e inni jak A. Donagan) sdzi nawet, |e to jest wBa[ciwy, bo dajcy peBne wyja[nienie, spos�b eksplanacji tego typu zdarzeD51.
Mechanizm wyja[niania genetycznego jest rozumiany na og�B w ten spos�b, |e ka|dy fakt w opisie serii chronologicznie po sobie nastpujcych fakt�w jest niezbdnym warunkiem zaj[cia faktu nastpnego (W. Gallie, E. Nagel). Jedynie Dray wyBcza tu wyja[nianie w kategorii warunk�w niezbdnych, twierdzc |e na pytanie: jak to si zdarzyBo?
48 W.B. Gallie Explanations in History and the Genetic Sciences Mind" 1955, s. 160-180. Por. te| A. Montefiore Professor Gallie on Necessary and Sufficient Conditions Mind" 1956, s. 534-541.
49 W. Dray Laws and Explanation in History, s. 156 i nast.
50 Por. na ten temat nasz recenzj z pracy S. Nowaka Studia z metodologii nauk spoBecznych, SF nr 6, 1965.
51 Por. W. Dray jw., s. 66 i nast. Podany na s. 70-71 przykBad nie potwierdza wcale zdania autora.
398
otrzymujemy kompletn odpowiedz wykazujc (cigiem zdarzeD), |e nie byBo powodu, by mogBo by inaczej 52.
Wydaje si, |e nale|aBoby wyr�|ni dwa typy tego, co si rozumie w historii przez wyja[nienie genetyczne. Pierwszy z tych typ�w oznaczaBby wyja[nienie zdarzenia (faktu) przez podanie, jak doszBo do jego zaistnienia, czyli podanie jego kolejnych stadi�w rozwojowych (genezy). Okazuje to nastpujcy cig:
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.