S z p u n a r, Czyny niedozwolone..., s. 100; kwestia wywo�ywa�a pewne w�tpliwo�ci pod rz�dem k.z., rozstrzygni�te jednak przez orz. SN z 29 VI 1960 r. i z 5 XII 1961 r. Zob. te� J. Panowicz-Lipska, Maj�tkowa ochrona d�br osobistych, s. 68. .
421 Analiz� tej kwestii przeprowadza J. Panowicz-Lipska, Maj�tkowa ochrona d�br osobistych, s. 71 i nast.
422 Tak uchwa�a SN z 21 XI 1967 r., OSN 1968, poz. 113 i OSPiKA 1968, poz. 234 z glos� aprobuj�c� A.-Szpunara. Zob. te� co do tej uchwa�y J. Panowicz--Lipska, Maj�tkowa ochrona d�br osobistych, s. 114 i nast.
684
zosta�o dotkni�te ujemnymi skutkami zdarze� zasz�ych w okresie mi�dzy pocz�ciem a urodzeniem si�. W istocie trudno�ci jurydyczne rysowa�y si� tu nie tyle nawet na tle samej zasady co do przyznania roszczenia, ile usprawiedliwienia tego stanowiska w �wietle koncepcji przyjmowanych dla zdolno�ci prawnej os�b fizycznych (zob. art. 8 k.c). Powo�ywano si� niejednokrotnie w doktrynie na to, �e nabycie jakichkolwiek praw przez nasciturusa wymaga wyra�nej normy, kt�rej w k.c. znale�� nie mo�na w odniesieniu do roszcze� z tytu�u czyn�w niedozwolonych. Wyra�ano tak�e pogl�d, �e szkoda ujawnia si� wtedy, gdy do urodzenia dojdzie, a zatem, gdy dziecko uzyska ju� tym samym zdolno�� prawn�.
Tak czy inaczej, konkluzja ustali�a si� jednoznacznie na korzy�� pokrzywdzonego423.
Przypadki pierwszej grupy obejmuj�ce krzywd� wynik�� z uszkodzenia cia�a lub wywo�ania rozstroju zdrowia nale�� do najcz�ciej spotykanych w praktyce.
ad (2) Co do pozbawienia wolno�ci, rozumie� nale�y, �e chodzi tu o dolegliwo�� psychiczn�, wynikaj�c� z naruszenia jednego z podstawowych d�br cz�owieka, jakim jest jego swoboda. Kwestia staje si� w latach ostatnich donios�a z uwagi na wzrost przest�pczo�ci ze strony jednostek i grup terrorystycznych. Przy zastosowaniu �rodk�w gwa�townych zwi�zanych z pozbawieniem kogo� swobody celem wymuszenia okupu lub te� wymuszenia decyzji o charakterze najcz�ciej politycznym ze strony w�adz pa�stwowych, narusza si� dobro osobiste osoby poddanej represji.
Jest faktem, �e �rodki cywilnoprawnej ochrony w poruszonej ostatnio dziedzinie nie mog� by� skuteczne424. Nie znaczy to jednak, by zaprzecza� celowo�ci stwierdzenia samej zasady. Krajowa praktyka s�dowa nie notuje w tej kwestii wypowiedzi judykatury.
W odniesieniu do szczeg�lnych postanowie� legislacji zwi�zanej z pozbawieniem wolno�ci w wyniku nies�usznego skazania, tymczasowego aresztowania czy innego ograniczenia wolno�ci zastosowanego w wyniku decyzji w�adz pa�stwowych � zob. ni�ej pkt 4.
ad (3) Co do przypadku zado��uczynienia pieni�nego dla kobiety w razie sk�onienia jej do poddania si� czynowi nierz�dnemu, niew�tpliwie odnosi si� on do ra��cego w danych okoliczno�ciach naruszenia jej integralno�ci seksualnej jako dobra osobistego425. Naruszenie musi by� wg
423 Judykatur� cytuje J. Panowicz-Lipska, Maj�tkowa ochrona d�br osobistych, z uwag�; �e �potrzeba takiej ochrony jest ewidentna", niezale�nie od spor�w doktrynalnych, na kt�re wskazuje z odwo�aniem si� do stosownej literatury, co do uzasadnienia (z punktu widzenia normatywnego) roszcze� dziecka, s. 52.
424 Pogl�d ten wyra�a J. Panowicz-Lipska, Maj�tkowa ochrona d�br osobistych, s. 57 i nast, a tak�e Z. Mas�owski, [w:] Komentarz do k.c, s. 1106.
425 Zob. J. Panowicz-Lipska, Maj�tkowa ochrona d�br osobistych, s. 59�66; Z. Mas�owski, [w:] Komentarz do k.c, s. 1106.
685
ustawy bezprawne pod postaci� u�ycia w tym celu podst�pu, gwa�tu, a wi�c fizycznej przemocy, i wreszcie nadu�ycia stosunku zale�no�ci.
Samo poj�cie czynu nierz�dnego w rozumieniu kodeksu jest z pewno�ci� szersze od obcowania cielesnego. Kwestia jest na og� analizowana w literaturze karnistycznej. Dokonanie go w okoliczno�ciach uznanych za bezprawne prowadzi w �wietle do�wiadczenia �yciowego do prze�y� ujemnych, z kt�rymi ��czy si� cz�sto poczucie ha�by, utraty �yciowych szans na za�o�enie rodziny czy rozbicia istniej�cego ma��e�stwa. Chodzi w ka�dym razie zawsze o naruszenie swobody dyspozycji p�ciowej kobiety, kt�ra odnosi wskutek tego poczucie krzywdy niematerialnej.
Wyra�enie zgody przez pokrzywdzon�, je�eli nie jest dotkni�te wad�, wy��cza bezprawno��. Kwestia musi by� rozstrzygana w �wietle do�wiadczenia �yciowego. Decyduj�ce s� bowiem okoliczno�ci wyra�enia zgody wyra�nej lub cho�by dorozumianej. W�tpliwo�ci mog� wy�oni� si� m.in. na tle pytania, czy obietnica ma��e�stwa bez rzeczywistego zamiaru jego spe�nienia mo�e by� traktowana jako podst�p w rozumieniu formu�y u�ytej w kodeksie; jak dalece rozci�gliwe mo�e by� traktowanie poj�cia �nadu�ycie stosunku zale�no�ci" i inne. Je�eli nawet stosunkowo �atwiej jest doj�� do ustalenia stan�w bezprawnych w razie tzw. gwa�tu jako czynu przest�pnego (w tym zw�aszcza przy gwa�tach zbiorowych), o wiele trudniej dokona� prawid�owej kwalifikacji stan�w faktycznych, w kt�rych okoliczno�ci s� mniej ostre426. Nale�y st�d wyprowadzi� wniosek co do v ostro�nego stosowania tej cz�ci przepisu art. 445 � 2 k.c.
b) Przy ustalaniu rekompensaty pieni�nej jako zado��uczynienia za krzywd� w kt�rymkolwiek z trzech przypadk�w, o kt�rych by�a wy�ej mowa, powinna ona by� ustalana z uwzgl�dnieniem ca�okszta�tu okoliczno�ci dotycz�cych rodzaju chronionego dobra, rozmiaru doznanej krzywdy (jej d�ugotrwa�o�� i intensywno��), charakteru nast�pstw, jakie pozostawiaj� (np. w postaci kalectwa, stopnia utraty zdolno�ci do pracy przy naruszeniu dobra, jakim jest zdrowie; w postaci wytworzenia si� poczucia nieprzydatno�ci spo�ecznej czy w�ziej nieprzydatno�ci w kr�gu dotychczasowego otoczenia, rodziny itd. przy naruszeniu innych d�br). Nie bez znaczenia jest i to wszystko, co dotyczy stosunk�w maj�tkowych pokrzywdzonego i osoby odpowiedzialnej za szkod� niemaj�tkow�; cechy osobiste osoby pokrzywdzonej, zatem jej wiek, p�e�, charakter osobowo�ci i og�lny stan przed zaj�ciem i po zaj�ciu zdarzenia wyrz�dzaj�cego krzywd�427.
Okoliczno�ci, o kt�rych mowa, pozwalaj� na bli�sze rozeznanie w materii formy i wysoko�ci zado��uczynienia stosownie do doznanej krzyw-
423 Zob. J. Leszczy�ski, Przest�pstwo zgwa�cenia w Polsce, Warszawa 1973.
427 Pogl�d ten jest powszechnie reprezentowany w literaturze, podziela go te� judykatura. Zob. zw�aszcza reprezentatywne orz. SN z 10 X 1967 r., OSN 1968, poz. 107.
686
dy. Wszelkie uog�lnienia nadmiernie dok�adne okazuj� si� tu zreszt� zawodne (zob. poza tym ni�ej punkty d�f).
c) Przyznanie zado��uczynienia w pieni�dzu jest w �wietle przepis�w k.c. w odniesieniu do krzywdy niemaj�tkowej fakultatywne428. Wskazuje na to w spos�b bezsporny formu�a ustawy �s�d mo�e przyzna�" u�yta w art. 445 k.c.
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.