5 pozostawionych w mocy przepis�w Konstytucji z 1952 r.
21 Por. komentarz do tego przepisu P. Winczorka (Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2000, s. 29). Zob. tak�e Konstytucje Rzeczypospolitej Polskiej oraz Komentarz do Konstytucji RP z 1997 roku pod red. J. Bocia, Wroc�aw-Kolonia 1998, s. 42 i n.
103
Jak pisze T. Rabska, pr�cz poj�cia samorz�du w uj�ciu prawnym spotykamy si� tak�e z jego rozumieniem politycznym, opartym na kryteriach celowo�ciowych, wynikaj�cych z aktualnych potrzeb i tendencji politycznych22. Samo u�ycie terminu samorz�d przez ustawodawc� nie wyja�nia wprost sytuacji prawnej tej instytucji i wymaga ka�dorazowego badania poszczeg�lnych element�w sk�adaj�cych si� na istot� danego poj�cia23. W odpowiedzi na pytanie stawiane w literaturze rosyjskiej - �co (...) oznacza samorz�d terytorialny"- stwierdza si� wi�c niekiedy, �e �operujemy poj�ciem samorz�d terytorialny nie zawsze zastanawiaj�c si�, co kryje si� za tym poj�ciem"24.
Zatem mimo faktu, �e samorz�d terytorialny zosta� wprowadzony przez prawo wi�kszo�ci interesuj�cych nas pa�stw w miejsce ustroju rad, nie mamy pewno�ci, do jakiego stopnia oznacza on identyczn� konstrukcj� prawn� w warunkach spo�eczno-politycznych poszczeg�lnych pa�stw. Wydaje si�, �e w�a�ciw� p�aszczyzn� dalszych bada� w tym zakresie by�oby odniesienie wspomnianych rozwi�za� prawnych do Europejskiej Karty Samorz�du Terytorialnego z pa�dziernika 1985 r. Karta stanowi bowiem �podstawowy dokument umo�liwiaj�cy standaryzacj� rozwi�za� prawnych dotycz�cych Samorz�du Terytorialnego"25.
3. Przejd�my obecnie do pr�by analizy samej konstrukcji reprezentowania w zarysowanych wy�ej regulacjach prawnych samorz�du. Wolny charakter mandatu przedstawiciela lokalnego statuowa�y expressis verbis ustawy o samorz�dzie pa�stw ju� nieistniej�cych - NRD (ze stycznia 1990 r.) i Czecho-S�owacji (z czerwca 1990 r.)26. Wydaje si� uzasadnione przypuszczenie, �e w Czechach oraz w S�owacji w nowych regulacjach mog� zosta� zachowane dotychczasowe przepisy o charakterze pe�nomocnictwa deputowanego.
Z kolei artyku� 23 polskiej ustawy o samorz�dzie gminnym z 8 marca 1990 r.27 g�osi, i� �radny reprezentuje wyborc�w, utrzymuje sta�� wi� z mieszka�cami oraz
22 Por. T. Rabska, Podstawowe poj�cia organizacji administracji, w: System prawa administracyjnego, red. J. Staro�ciak, Wroc�aw 1977, s. 331-332.
23 Por. ibidem.
Por. M.A. Krasnow, Zakon SSSR �O nacialach miestnogo samouprawlenija i miestnom chozjajstwie w SSSR" a razwitije riespublikanskogo zakonodatielstwa (Krug�yj Stoi �urnala �Sowiets-koje Gosudarstwo i Prawo"), �Sowietskoje Gosudarstwo i Prawo" 1990, nr 9, s. 32. Por. tak�e uwagi tego� autora o �akademicko�ci" pewnych poj��, �kt�re w kr�tkim okresie sta�y si� powszechnie u�ywane" (Miestnoje samouprawlenije: Gosudarstwiennoje iii obszczestwiennoje, �Sowietskoje Gosudarstwo i Prawo" 1990, nr 10, s. 81).
25 Por. Z. Niewiadomski, Polski samorz�d terytorialny w �wietle standard�w europejskich, w: Samorz�d Terytorialny w Polsce. Materia�y na seminarium Komisji Samorz�du Terytorialnego i Administracji Pa�stwowej Senatu RP, Warszawa 29-30 wrze�nia 1992, s. 25. (Dodajmy, �e pa�stwa, kt�re ratyfikuj� t� Kart�, s� zobowi�zane przyj�� 20 z 30 jej postanowie�.) Zob. te� M. Kulesza, Wprowadzenie, w: Samorz�d terytorialny, Warszawa 1999.
26 W sprawie ustawy w by�ej NRD, por. B. Zawadzka, op. cit., s. 69; w sprawie za� ustawy w by�ej Czecho-S�owacji, zob. B.A. Straszun, Konstitucjonnyje pieremieny w Wostocznoj Jewropie, Moskwa 1991, s. 44.
27 Dz.U. nr 13, poz. 74 (z p�n. zm.).
104
ich organizacjami, przyjmuje zg�aszane postulaty i przedstawia je organom gminy do rozpatrzenia". Owo pe�nomocnictwo, nawet przy istnieniu obowi�zk�w wyborc�w na�o�onych na radnego, zdaje si� bli�sze wolno�ciowej koncepcji reprezentowania ani�eli mandatowi rozumianemu jako upowa�nienie wyra�ania interes�w partykularnych, za��my jednej cz�ci mieszka�c�w wobec innej28. Przedstawiciel ma tutaj okre�lone obowi�zki prawne wobec konkretnych wyborc�w, na przyk�ad sprawozdania, spotkania lub konsultacje, ale, jak domniemywamy, nie mo�e by� wi�zany �adnymi instrukcjami wyborc�w. Nie jest wi�c pe�nomocnikiem wyborc�w, pozbawionym samodzielno�ci dzia�a�. Przedstawiciel ten nie jest zwi�zany prawnie programem g�oszonym w czasie kampanii wyborczej, gdy� wybory samorz�dowe nie ustanawiaj� �adnej kontraktowej relacji mi�dzy elektoratem a radnym. W gr� wchodzi�oby zwi�zanie polityczne programem, ewentualnie inne nieprawnicze. Z analizy norm dotycz�cych zar�wno ustroju samorz�du, jak i statusu radnego wynika, �e mandat radnego ma tak�e charakter nieodwo�ywalny. Radny ponosi ewentualnie odpowiedzialno�� przed elektoratem w toku wybor�w (tzw. odpowiedzialno�� funkcjonalna). Wydaje si� wi�c, �e ograniczeniu w mandacie radnego podlega cecha og�lno�ci (generalno�ci) pe�nomocnictwa z wolno�ciowej konstrukcji mandatu. Radny nie wyra�a bowiem woli narodu, lecz wol� okr�gu wyborczego lub grupy wyborc�w, cz�onk�w danej korporacji samorz�dowej29. Domniemania te wydaj� si� tak�e zgodne z logik� konstrukcji prawnej gminy jako wsp�lnoty samorz�dowej tworzonej przez wszystkich obywateli, zamieszkuj�cej pewne terytorium, kt�ra wykonuje zadania publiczne w imieniu w�asnym.
Mandat deputowanego samorz�dowego mie�ci si� wi�c w klasycznej konstrukcji reprezentowania, ale nie jest identyczny z mandatem parlamentarzysty. Ma natomiast charakter odmienny od pe�nomocnictwa radnego z przedstawicielstwa typu rad. Radny reprezentowa� w radach wol� i interesy nie tylko miejscowej spo�eczno�ci, lecz r�wnie�, a mo�e przede wszystkim, program swej krajowej bazy politycznej, d���c do jego realizacji w warunkach lokalnych30. M�g� on interesy lokalne raczej ograniczy�, ani�eli reprezentowa� je. Im silniejsze by�o zwi�zanie radnych z krajowymi strukturami politycznymi, tym wi�kszy by� w radach wp�yw centralnie kierowanych partii. Pozycja radnego najsilniej zale�a�a od poparcia partii og�lnokrajowych (i innych centralnych organizacji politycznych), nie zale�a�a za�
28 Zob. uwagi do tego przepisu czynione przez Z. Niewiadomskiego i W. Grzelczaka, Ustawa o samorz�dzie terytorialnym z komentarzem oraz teksty innych ustaw samorz�dowych, Warszawa 1990, s. 26.
29 Dodajmy, �e z mocy art. 87 ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiat�w i sejmik�w wojew�dztw z 16 lipca 1998 r. (Dz.U. nr 95, poz. 602 z p�n. zm.) gmina do 20 tys. mieszka�c�w stanowi jednomandatowy okr�g wyborczy, w kt�rym przeprowadza si� wybory wi�kszo�ciowe. W mie�cie powy�ej 20 tys. mieszka�c�w radni s� wybierani w wielomandatowych okr�gach w wyborach proporcjonalnych. Na gruncie ordynacji z 1990 r. owa liczba mieszka�c�w gminy - co nale�y podkre�li� - by�a wy�sza i wynosi�a 40 tys. mieszka�c�w.
30 Por. J. Regulski, Samorz�d Terytorialny: sk�d i dok�d?, �Samorz�d Terytorialny" 1991, nr 1-2, s. 106.
105
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.