Synchronia pomiędzy nauczycielami a uczniami czy studentami wskazuje, jak dobre istnieje
między nimi porozumienie. Badania przeprowadzone podczas lekcji wykazały, że im silniejsza
5 Badania nad udzielaniem się i upodobnianiem nastrojów prowadził Frank Bernieri, psycholog z Oregońskiego Uniwersytetu Stanowego; pisałem o jego pracy w „The New York Times”. Wiele jego badań opisanych jest w: Frank Bernieri, Robert Rosenthal, „Interpersonal Coordination, Behavior Matching, and Interpersonal Synchrony”, w: Robert Feldman, Bernard Rime (red.), Fundamentals of Nonverbal Behavior, Cambridge: Cambridge University Press, 1991.
108
Daniel Goleman
Inteligencja Emocjonalna
jest koordynacja ruchowa między nauczycielem a uczniem, tym większą czują do siebie
życzliwość, z tym większym rozmawiają entuzjazmem, zainteresowaniem i zadowoleniem i tym
łatwiej im to przychodzi. Ogólnie biorąc, wysoki poziom synchronii podczas interakcji oznacza, że
uczestniczące w niej osoby czują do siebie sympatię. Frank Bernieri, psycholog z Uniwersytetu
Stanowego w Oregonie, prowadzący te badania, powiedział mi: „To, czy czujesz się w czyjejś
obecności skrępowany czy swobodny, jest w pewnym stopniu zdeterminowane fizycznie. Musicie
oboje zsynchronizować swoje zachowania, skoordynować ruchy, czuć się swobodnie.
Zsynchronizowanie odzwierciedla głębię zaangażowania obu partnerów; jeśli jesteście oboje
bardzo zaangażowani, to wasze nastroje zaczynają się mieszać i przenikać, bez względu na to, czy
są dobre czy złe.”
Mówiąc krótko, koordynacja nastrojów jest istotą porozumienia emocjonalnego, występującą u
ludzi dojrzałych odmianą dostrojenia się matki do małego dziecka. Cacioppo proponuje, by za
jeden ze wskaźników skuteczności w stosunkach interpersonalnych i jedną z jej determinant
uznać zręczność w doprowadzaniu do tej synchronii emocjonalnej. Jeśli ktoś potrafi dobrze
dostrajać się do nastrojów innych osób albo łatwo narzucać im swój nastrój, to jego interakcje z
nimi układają się gładko na poziomie emocjonalnym. Świadectwem wielkości przywódcy czy
wykonawcy jest zdolność poruszania w taki sposób tłumów tysięcy osób. Cacioppo wskazuje, że z
tego samego powodu osoby, które kiepsko przekazują i odbierają emocje, napotykają problemy w
związkach z innymi, gdyż ludzie czują się w ich towarzystwie nieswojo, nawet jeśli nie potrafią
wytłumaczyć przyczyn tego stanu rzeczy.
Nadawanie emocjonalnego tonu interakcji jest w pewnym sensie oznaką dominacji na głęboko
ukrytym poziomie; oznacza ono kierowanie stanem emocjonalnym innej osoby. Ta moc
wyznaczania emocji zbliżona jest do znanego w biologii i określanego mianem zeitgeber (co
dosłownie znaczy „zagarnięcie czasu”) procesu (takiego jak cykl dnia i nocy czy fazy księżyca),
który narzuca rytmy biologiczne. Tańczącej parze rytm ciał wyznacza muzyka. W sferze
kontaktów interpersonalnych osobą, której emocje narzucają się drugiej osobie, jest z reguły ta o
większej sile ekspresji - albo większej mocy emocjonalnej. Dominujący partner więcej mówi,
natomiast partner podporządkowany częściej obserwuje twarz dominującego, co stwarza
dogodne warunki do transmisji uczuć. Na tej samej zasadzie siła przekazywania dobrego mówcy -
powiedzmy, polityka albo kaznodziei - porywa emocje słuchaczy.6 To właśnie mamy na myśli,
mówiąc: „Trzymał ich w garści”. Narzucanie innym emocji jest sednem wywieranego na nich
wpływu.
Podstawy inteligencji społecznej
W przedszkolu grupa chłopców biegnie przez trawnik. Reggie potyka się, rozbija kolano i zaczyna
płakać, ale pozostali chłopcy - oprócz Rogera, który zatrzymuje się - biegną dalej. Kiedy płacz
Reggiego cichnie, Roger rozciera sobie kolano i mówi: - Ja też uderzyłem się w kolano!
Thomas Hatch, kolega Howarda Gardnera ze Spektrum, szkoły, której program opiera się na
koncepcji wielorakiej inteligencji, podaje Rogera jako przykład osoby o wyjątkowej inteligencji
interpersonalnej.7 Wydaje się, że Roger niezwykle wprawnie rozpoznaje uczucia swych
towarzyszy zabaw i szybko oraz gładko nawiązuje z nimi stosunki. Tylko on dostrzegł przykre
położenie i ból Reggiego i tylko on starał się go jakoś pocieszyć, mimo iż jedyną rzeczą, którą mógł
mu w tej sytuacji zaoferować, było rozcieranie własnego kolana. Ten drobny gest świadczy o
6 Teorię porwania emocji słuchaczy zaproponowali Bernieri i Rosenthal, Fundamentals of Nonverbal Behavior.
7 Thomas Hatch, „Social Intelligence in Young Children”, referat przedstawiony na dorocznym spotkaniu Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego w 1990 roku.
109
Daniel Goleman
Inteligencja Emocjonalna
wielkim talencie do nawiązywania porozumienia z innymi, umiejętności emocjonalnej, która ma
zasadnicze znaczenie dla podtrzymywania bliskich związków z innymi, czy to w małżeństwie,
czy w przyjaźni, czy w spółce handlowej. Takie umiejętności u przedszkolaków są zalążkami
talentów, które rozwijają się w miarę dorastania.
Talent Rogera jest przykładem jednej z czterech osobnych zdolności, które Hatch i Gardner
określają mianem części składowych inteligencji interpersonalnej. Należą do nich:
• Organizowanie grup - podstawowa umiejętność przywódcy, na którą składa się inicjowanie
i koordynowanie wysiłków zespołu ludzi. Jest to talent spotykany u reżyserów czy
producentów teatralnych, oficerów wojska i skutecznie działających szefów wszelkiego
rodzaju organizacji i jednostek. Na placu zabaw zdolność tę przejawia dziecko, które
decyduje o tym, w co się będą wszyscy bawić albo zostaje kapitanem drużyny.
• Negocjowanie rozwiązań - talent mediatora, zapobieganie konfliktom albo gaszenie tych,
które już wybuchły. Osoby obdarzone tą zdolnością przewyższają innych z umiejętnością
zawierania umów, rozsądzaniem sporów i mediowaniem w ich załatwianiu; mogą zrobić
karierę w dyplomacji, arbitrażu, sądownictwie czy adwokaturze, jako pośrednicy albo
menedżerowie zajmujący się przejmowaniem jednych firm przez inne. Talent ten posiadają
dzieci, które rozstrzygają spory na placu zabaw.
• Nawiązywanie stosunków osobistych - talent Rogera, polegający na empatii i łatwości
wchodzenia w kontakty z innymi osobami. Ułatwia on zawieranie znajomości,
rozpoczynanie rozmów, prawidłowe rozpoznawanie uczuć i trosk innych ludzi oraz
reagowanie na nie. Jest to sztuka współżycia. Osoby takie doskonale sprawdzają się w