Czynnikiem decyduj�cym,
b�d�cym "zasad�" rozwoju spo�ecze�stwa, jest dla Comte'a rozw�j
intelektualny. Chocia� inteligencja wymaga bod�ca ze strony po��da�,
nami�tno�ci i uczu�, to jednak post�pu w ca�o�ci swojej dokonuj� si� pod
jej kierownictwem. Analiza statystyczna wykaza�a, �e organizm spo�eczny
utrzymuje si� dzi�ki oparciu o pewne pogl�dy. Zmiana w pogl�dach musi wi�c
wywiera� przemo�ny wp�yw na kolejne modyfikacje �ycia spo�ecznego.
Comte odrzuci� wi�c to, co zbli�a Saint-Simona do materializmu
historycznego, a mianowicie przekonanie o wp�ywie warunk�w ekonomicznych.
Teza jego jest czystym idealizmem historiozoficznym. Przyj�wszy tak� tez�
Comte rozumuje dalej, �e w historii umys�u najwa�niejsze s� poj�cia og�lne
i najbardziej abstrakcyjne, gdy� one to �wiadcz� o stopniu zaawansowania
rozwoju intelektualnego. System poj�� najog�lniejszych to system poj��
filozoficznych. Analizuj�c zatem systemy filozoficzne mo�emy zbada� rozw�j
spo�ecze�stw, kt�re je wytworzy�y. Przyj�cie tezy o takim stosunku miedzy
rozwojem umys�u a rozwojem ludzko�ci pozwoli�o Comte'owi zastosowa� do
dynamiki spo�ecznej prawo trzech stadi�w rozwojowych. Ka�demu etapowi
rozwoju umys�u ludzkiego odpowiadaj� z konieczno�ci inne formy sztuki,
gospodarki, polityki i ustroju spo�ecznego. Spo�ecze�stwo przechodzi wi�c
przez okresy: a) teologiczny, b) metafizyczny, i c) pozytywny. Rozw�j
spo�eczny jest tak�e po��czony z doskonaleniem si� ludzko�ci, a wi�c jest
post�pem. Post�p to fakt stwierdzony historycznie i na podstawie
obserwacji. "Post�p jest zd��aniem do celu okre�lonego, cho�
nieosi�galnego, przez seri� etap�w wyznaczonych konieczno�ci�". Comte
odrzuca entuzjastyczny optymizm Condorceta i nie uznaje tezy o
nieograniczonym doskonaleniu si� cz�owieka. Stwierdza wszak�e na podstawie
analizy historycznej, �e w miar� rozwoju spo�ecznego funkcje intelektualne
bior� g�r� nad uczuciami i pop�dami, a altruizm nad egoizmem, zwi�ksza si�
liczba ludzi, usprawniaj� si� instytucje i rozszerza zakres wiedzy. Comte
nie rozstrzyga pytania, czy post�p spo�eczny jest tak�e post�pem moralnym.
Chocia� jest przekonany, �e tak, to jednak nie s�dzi, by nauka mog�a ten
problem rozwi�za�.
Czym si� charakteryzuj� poszczeg�lne etapy rozwojowe spo�ecze�stwa? W
stadium teologicznym Comte wyr�nia trzy stopnie rozwoju religii,
poci�gaj�ce za sob� odpowiednie zmiany w systemie spo�ecznym: a) fetyszyzm,
b) politeizm, c) monoteizm. R�nym formom wierze� odpowiadaj� r�ne formy
pa�stwa teokratycznego. Historycznie koniec okresu monoteizmu zbiega si� z
pocz�tkiem rozk�adu �redniowiecza, kiedy to na rozw�j spo�eczny zaczynaj�
wp�ywa� zjawiska zachodz�ce w czterech dziedzinach: a) przemys�owej, b)
naukowej, c) estetycznej i d) filozoficznej. Te cztery dziedziny staj� si�
decyduj�ce dla dalszego rozwoju spo�ecze�stwa. Zwarty system
teologiczno-feudalny ulega stopniowo naciskowi rozwoju filozoficznego i
industrialnego. Metafizyka zajmuje miejsce teologii. Pierwsza faza rozk�adu
stadium teologicznego zaczyna si� w p�nym �redniowieczu, wraz z
pojawieniem si� tendencji krytycznych w �onie scholastyki. Drug� faz� jest
Reformacja, g�osz�ca zasad� swobodnego badania dogmat�w przez jednostk� i
zasad� wolno�ci sumienia. W tej fazie powstaje monarchia absolutna,
uzasadniana najpierw przez teologi�, a p�niej przez filozofi� polityczn�
(np. w doktrynie Hobbesa). Trzeci� faz� jest deizm, kt�ry przyni�s� w
wyniku metafizyk� polityczn� prowadz�c� do doktryny powszechnej r�wno�ci i
suwerenno�ci ludu. Metafizyka by�a jednak niezdolna do stworzenia jakiej�
realnej koncepcji politycznej. W spo�ecze�stwie wodzili wtedy rej adwokaci
i literaci, klasa bez przekona� i zdolno�ci tw�rczych. Wskutek rozk�adu
wielkiego systemu my�lowego i jednolitego systemu wierze� znik�a jedyna
podstawa, na kt�rej mo�e wyrasta� silny system nauki. W wyniku tego rozwoju
powstaje filozofia pozytywna, nowy jednolity system idei, kt�ry mo�e sta�
si� naturaln� podstaw� nowego systemu spo�ecznego.
Tak przedstawiaj� si� g��wne my�li comte'owskiej teorii rozwoju
spo�ecznego. Widzimy wi�c, �e Comte stworzy� po prostu jeszcze jeden system
historiozoficzny, zapominaj�c zupe�nie o stosowaniu metod nauki pozytywnej
do sprawdzania tez socjologicznych. Mo�na by z�o�liwie zauwa�y�, �e z
punktu widzenia jego w�asnych kryteri�w socjologia ta jest tylko systemem
metafizycznym.
Uwagi og�lne o systemie Comte'a
System Comte'a wyr�s� z d��e� i konflikt�w polityczno-spo�ecznych
pierwszej po�owy XIX wieku. Odrzucaj�c tendencje filozoficzne O�wiecenia i
materialist�w francuskich, Comte nawi�za� do koncepcji
tradycjonalistycznych i konserwatywnych. Do niew�tpliwych jego zas�ug
nale�a�o ostateczne sformu�owanie programu nauki o spo�ecze�stwie oraz
systematyczne rozwa�enie metod, jakimi socjologia mo�e si� pos�ugiwa� w
swoich badaniach. Je�eli idzie jednak o koncepcje metodologiczne, to trzeba
zwr�ci� uwag� na kilka moment�w, kt�re zawa�y�y ujemnie na dalszym rozwoju
socjologii. Nale�a�y do nich:
1) Dyrektywa metodologiczna nakazuj�ca rozpoczynanie bada�
socjologicznych od spo�ecze�stwa jako ca�o�ci. Postulat nauki pozytywnej
g�osi� sprawdzanie wszystkich zda� naukowych przez obserwacj�. Lecz jak�e
mo�na sprawdza� przez obserwacj� zdania odnosz�ce si� do ca�ej ludzko�ci?
Comte pomiesza� fakt jednostkowy i jednostk� ludzk�. Nale�a�o zdefiniowa�
elementarne zjawiska spo�eczne, kt�re daj� si� obserwowa� bezpo�rednio i
opisywa� w spos�b sprawdzalny. Zdania bowiem odnosz�ce si� do ca�ej
ludzko�ci musz� by� z konieczno�ci albo spekulacjami, albo szerokimi
uog�lnieniami. Comte s�dzi�, �e fakt jednostkowy to jednostka ludzka,
kt�rej nie mo�na rozpatrywa� poza spo�ecze�stwem, i nie pokusi� si� o inne
zdefiniowanie elementarnych fakt�w spo�ecznych. W rezultacie dyrektywa ta
otworzy�a drog� spekulacjom historiozoficznym.
2) Pojmowanie spo�ecze�stwa jako ca�ej ludzko�ci i zbyt szerokie
okre�lenie zakresu zjawisk spo�ecznych. W praktyce oznacza�o to w��czenie
do bada� socjologicznych ca�ej kultury we wszystkich jej przejawach, a wi�c
ekonomii, historii itp. St�d d�ugie, ja�owe spory werbalne o zakres
socjologii i jej stosunek do innych nauk. Ta nieokre�lono�� przedmiotu
socjologii i brak �cis�ych definicji sprzyja�y tworzeniu wyspekulowanych
syntez, zwanych "teoriami socjologicznymi".
3) Powi�zanie socjologii z filozofi�. Comte zwi�za� socjologi� z
filozofi� podw�jnym w�z�em: po pierwsze, dynamika spo�eczna by�a
sformu�owana w duchu tradycyjnej historiozofii; po drugie, socjologia
zosta�a utworzona jako cz�� systemu filozofii pozytywnej, b�d�cego
podstaw� religii pozytywistycznej. By spe�ni� te funkcje, socjologia
musia�a obejmowa� tak�e tezy i postulaty o charakterze filozoficznym,
etycznym, niewiele maj�ce wsp�lnego z nauk� pozytywn�. Ta tradycja wi�zania
socjologii z etyk�, tradycja traktowania socjologii jako systemu
filozoficznego podporz�dkowuj�cego idei ludzko�ci czy idei spo�ecze�stwa
wszystkie dziedziny kultury, okaza�a si� niekorzystna dla dalszego jej
rozwoju.
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczaÄ âÂÂÄËÄÂÄ Ci coraz lepsze usÄ âÂËÄËÄÂĹÂugi. By mÄ âÂÂÄÄâÂÂc to robiÄ âÂÂÄËÄÂÄ prosimy, abyÄ âÂËÄËÄÂĹ wyraziÄ âÂËÄËÄÂĹ zgodÄ âÂÂÄËâÂÂĹ na dopasowanie treÄ âÂËÄËÄÂĹÂci marketingowych do Twoich zachowaÄ âÂËÄËÄÂĹ w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam czÄ âÂÂÄËâÂÂĹÂÄ âÂËÄËÄÂĹÂciowo finansowaÄ âÂÂÄËÄÂÄ rozwÄ âÂÂÄÄâÂÂj Ä âÂËÄËÄÂĹÂwiadczonych usÄ âÂËÄËÄÂĹÂug.
PamiÄ âÂÂÄËâÂÂĹÂtaj, Ä âÂËÄÄĂÂe dbamy o TwojÄ âÂÂÄËÄÂĂĹ prywatnoÄ âÂËÄËÄÂĹÂÄ âÂÂÄËÄÂÄÂ. Nie zwiÄ âÂÂÄËâÂÂĹÂkszamy zakresu naszych uprawnieÄ âÂËÄËÄÂĹ bez Twojej zgody. Zadbamy rÄ âÂÂÄÄâÂÂwnieÄ âÂËÄÄĂ o bezpieczeÄ âÂËÄËÄÂĹÂstwo Twoich danych. WyraÄ âÂËÄÄĂÂonÄ âÂÂÄËÄÂĂĹ zgodÄ âÂÂÄËâÂÂĹ moÄ âÂËÄÄĂÂesz cofnÄ âÂÂÄËÄÂĂĹÄ âÂÂÄËÄÂÄ w kaÄ âÂËÄÄĂÂdej chwili.