U dzieci niewidomych obserwuje si� op�nienie, niejednokrotnie znaczne,
rozwoju czynno�ci samoobs�ugowych, kt�re ka�de dziecko powinno opanowa� w
stopniu zadawalaj�cym, a tak�e cz�sto ca�kowity brak przyswojenia sobie
czynno�ci, kt�re zosta�y nazwane gospodarczymi. "Spotkamy dosy� cz�sto -
pisze M. Orkan-��cka (1979, s. 14�) niewidome dzieci sze�cio-, siedmio- czy
nawet dziesi�cioletnie, kt�re w dziedzinie samoobs�ugi nie natrafi�
dos�ownie nic".
U podstaw takiego stanu rzeczy le�y przede wszystkim op�nienie rozwoju
motorycznego w og�le i trudno�ci w wykonywaniu ruch�w i czynno�ci
wynikaj�ce z braku wzroku.
A. Dzier�anka (1955, s. 162�) wyr�nia nast�puj�ce elementy w
kszta�towaniu si� umiej�tno�ci pos�ugiwania si� przedmiotami codziennego
u�ytku (czynno�ci �ycia codziennego):
1. Zdobycie orientacji co do funkcji i przeznaczenia danego przedmiotu
czy narz�dzia, np. �e �y�ka s�u�y do jedzenia.
2. Wyr�nienie cz�ci istotnych w strukturze przedmiot�w u�ytkowych i
narz�dzi, np. utwor�w na g�ow� i szyj� w koszulce, trzonka u �y�eczki.
3. Wypracowanie odpowiedniej formy kinetycznej, czyli opanowanie g��wnych
element�w ruch�w, z�o�enie ich w ca�o�� ruchowego dzia�ania - czynno�� oraz
usprawnienie i zautomatyzowanie tej czynno�ci.
Nie ulega najmniejszej w�tpliwo�ci, �e na wszystkich 3 etapach
kszta�towania si� czynno�ci �ycia codziennego olbrzymie znaczenie ma wzrok
- zar�wno na etapach poznawania przedmiot�w u�ytkowych, jak te� formowania
si� czynno�ci. Szczeg�lne znaczenie ma tutaj obserwacja i na�ladowanie
innych os�b. Cytowana ju� A. Dzier�anka (1955, s. 162�) pisze: "Doros�y
stanowi dla dziecka wz�r, kt�ry ono percypuje jako obraz wizualny. Dane
ruchowe odzwierciedlone w obrazie spostrze�eniowym dziecka musi ono
przetransponowa� na obraz kinestetyczny".
Dzieci niewidome nie otrzymuj� wizualnego obrazu przedmiotu i jego cz�ci
oraz wizualnego obrazu czynno�ci. Musz� to wszystko zdobywa� za pomoc�
innych ni� dzieci widz�ce metod. St�d w rozwoju czynno�ci �ycia codziennego
u tych dzieci obserwujemy znaczne op�nienia, a w wielu przypadkach
mniejsz� sprawno�� w ich wykonywaniu czy nawet ca�kowity brak umiej�tno�ci
wykonywania niekt�rych czynno�ci.
Nie jest to jednak jedyna przyczyna op�nienia czy braku rozwoju
czynno�ci �ycia codziennego u dzieci niewidomych. Bardzo cz�sto na tak�
sytuacj� maj� wp�yw pewne zaniedbania pedagogiczne - brak w�a�ciwej
rewalidacji ma�ego dziecka niewidomego. Dzieci niewidome s� bowiem zdolne
do przyswojenia sobie wielu czynno�ci �ycia codziennego przy w�a�ciwym
procesie rewalidacji, cho� przyzna� trzeba, �e nie osi�gn� w tym zakresie
takiej sprawno�ci i samodzielno�ci jak dzieci widz�ce. M. Orkan-��cka
(1979, s. 14�) wymienia obok przyboczonych ju� przyczyn kilka innych, kt�re
rzutuj� na to, �e dzieci niewidome cz�sto wykazuj� znaczne op�nienia w
zakresie opanowania czynno�ci samoobs�ugowych. Do nich nale��:
1. Brak rozeznania przez rodzic�w faktycznych mo�liwo�ci dziecka w
zakresie opanowania czynno�ci samoobs�ugowych. Wielu rodzic�w uwa�a, �e
dziecko niewidome nie jest w stanie nauczy� si� samodzielnie je��, ubiera�
si�, my� si� itd. St�d przyst�puj� oni do uczenia swoich dzieci niewidomych
tych czynno�ci ze znacznym op�nieniem, pomimo �e s� one gotowe do tego
znacznie wcze�niej.
2. Obawa i l�k rodzic�w, �e ich niewidome dziecko z uwagi na brak wzroku
nara�one b�dzie przy samodzielnym wykonywaniu czynno�ci �ycia codziennego
na pewne urazy (uderzenia, upadki). St�d chocia� dziecko pr�buje samo co�
robi�, to w wielu sytuacjach jest ono ograniczane, hamowane czy wyr�czane
przez rodzic�w.
3. Zniech�canie si� rodzic�w pierwszymi trudno�ciami i niepowodzeniami
dziecka w opanowaniu czynno�ci samoobs�ugowych, st�d rezygnacja z dalszych
wysi�k�w.
F. Tankovi� (1978, s. 42�) dodaje jeszcze jedn� przyczyn� op�nienia czy
braku rozwoju samodzielno�ci dzieci niewidomych w zakresie czynno�ci �ycia
codziennego. Pisze on: "Niekt�rzy rodzice psuj� swoje dziecko, poniewa�
czuj� si� winni za jego �lepot�. Chocia� takie samooskar�enie nie ma �adnej
podstawy, to jednak rodzice staraj� si� usuwa� wszelkie k�opoty i obowi�zki
od dziecka w celu wymazania ich w�asnego poczucia winy. Chroni� oni swoje
dziecko od robienia czegokolwiek dla siebie".
Oczywi�cie, �e dziecko niewidome jest zdolne do przyswojenia sobie wielu
czynno�ci zwi�zanych z samoobs�ug� i do stopniowego nabywania
samodzielno�ci w tym zakresie. Z tego te� powodu powinno si� je uczy� tej
