Przypomnijmy sobie, �e prawo malej�cych przychod�w m�wi, i� dodatkowe przyrosty produktu zmniejszaj� si� w miar� jak przedsi�biorstwo stosuje w produkcji dodatkowe porcje nak�ad�w (zob. tabl. 2.1).
Prowadz�c badania nad u�yteczno�ci�, ekonomi�ci og�osili prawo malej�cej u�yteczno�ci kra�cowej (marginal utility). Prawo to m�wi, �e dodatkowe lub kra�cowe ilo�ci (przyrosty) u�yteczno�ci zmniejszaj� si� w miar�, jak dana osoba spo�ywa coraz to wi�ksze ilo�ci danego dobra.
Zanim si� zajmiemy tym prawem, musimy dobrze zrozumie� termin kra�cowy; s�owo kra�cowy u�ywany jest w znaczeniu "dodatkowy" lub "przyrost". I tak, gdy zjadasz dodatkowy ro�ek lod�w, uzyskujesz pewien przyrost swej psychicznej satysfakcji - u�yteczno�ci i ten przyrost nazywamy u�yteczno�ci� kra�cow�. Z terminem "kra�cowy" spotykamy si� wielokrotnie w dalszych rozdzia�ach i zawsze b�dzie on stosowany w znaczeniu "dodatku" lub "przyrostu" tego czy owego.
Jakie jest wi�c to nowe prawo? Zacznijmy od dok�adnego sformu�owania.
Prawo malej�cej u�yteczno�ci kra�cowej m�wi, �e je�eli konsumujesz wi�cej jakiego� dobra, to twoja ca�kowita u�yteczno�� ro�nie. Gdy jednak konsumujesz go wci�� wi�cej i wi�cej, twoja ca�kowita u�yteczno�� b�dzie rosn�� w coraz wolniejszym tempie. Ten coraz wolniejszy wzrost ca�kowitej u�yteczno�ci bierze si� st�d, �e twoja kra�cowa u�yteczno�� (przyrost u�yteczno�ci dodany w wyniku skonsumowania ostatniej jednostki dobra) zmniejsza si� w miar� konsumowania coraz wi�kszej ilo�ci dobra. Malej�ca kra�cowa u�yteczno�� wynika z faktu, �e twoja ocena danego dobra czy upodobania do niego zmniejsza si� w miar� wzrostu konsumowanej ilo�ci.
Kr�tkie sformu�owanie tego prawa m�wi, �e wraz ze wzrostem konsumowanej ilo�ci dobra, jego kra�cowa u�yteczno�� ma tendencj� do zmniejszania si�.
Przyk�ad liczbowy
Kolumna (2) w tabelce towarzysz�cej rysunkowi 19.3 pokazuje, �e ca�kowita osi�gana u�yteczno�� ro�nie wraz ze wzrostem Q, lecz w malej�cym tempie. W kolumnie (3) mierzymy kra�cow� u�yteczno�� jako przyrost ca�kowitej u�yteczno�ci spowodowany dodaniem jednej jednostki dobra.
Fakt obni�ania si� kra�cowych u�yteczno�ci podanych w tabelce, jest przyk�adem dzia�ania prawa malej�cej u�yteczno�ci kra�cowej.
Rysunek 19.3(a) pokazuje, jak ca�kowita u�yteczno�� ro�nie, lecz w tempie malej�cym. Rysunek 19.3(b) przedstawia u�yteczno�ci kra�cowe - przyrosty u�yteczno�ci (nie za� u�yteczno�� ca�kowit�). Niezale�nie od tego, czy
T
b) U�yteczno�� kra�cowa
o) U�yteczno�� ca�kowita U
(1)
.1
(3)
Ilo��
skonsumowanego dobra
(2)
U�yteczno�� cafk owita
U�yteczno�� kra�cowa
Rys. 19.3. Krzywe r�wnie dobrze jak liczby mog� zobrazowa� prawo malej�cej u�yteczno�ci kra�cowej
Chocia� u�yteczno�� ca�ko
wita zwi�ksza si� wraz z konsump
cj�, tabelka pokazuje, �e ro�nie
ona w tempie malej�cym. Oznacza
to, �e u�yteczno�� kra�cowa (przy
rost u�yteczno�ci wywo�any przez
ka�d� ostatni�, dodatkow� jedno
stk� dobra) b�dzie malej�ca. Opie-
^______ . raj�c si� na tym fakcie psychologi-
]0 -=d^~~" cznym dawni ekonomi�ci dowodzili
dzia�ania prawa malej�cego popytu. (Zauwa� podobie�stwo z przed-__________ stawionym w rozdziale 2 prawem
malej�cych przychod�w.)
Zacienione prostok�ty pokazuj� przyrosty u�yteczno�ci dodawane przez ka�d� now� jednostk� dobra. Fakt, i� ca�kowita u�yteczno�� wzrasta w malej�cym tempie, jest pokazany na rys. (b) przez prowadz�ce w d� "schodki" u�yteczno�ci kra�cowej. Gdy nasze jednostki b�d� si� stawa� coraz mniejsze, "schodkowe" zmiany u�yteczno�ci ca�kowitej zaczn� si� wyg�adza� i obrazem u�yteczno�ci ca�kowitej stanie si� g�adka krzywa. Wyg�adzona funkcja kra�cowej u�yteczno�ci pokazana jest na rysunku (b) jako opadaj�ca, g�adka krzywa; u�yteczno�� kra�cowa niczym si� nie r�ni od nachylenia g�adkiej krzywej na rysunku (a)2.
"jjnujemy si� znacz�cych rozmiar�w jednostkami dobra i mierzymy przyrosty y�yteczno�ci ca�ymi "klockami" czy "schodkami", czy te� wyg�adzaj�c wykres u�ywamy krzywych odzwierciedlaj�cych niesko�czon� podzielno�� jednostek dobra, prawo malej�cej u�yteczno�ci kra�cowej oznacza, �e krzywe na rys. 19 3(b) musz� by� opadaj�ce i - co wychodzi dok�adnie na to samo - �e krzywa przedstawiaj�ca ca�kowit� u�yteczno�� na rys. 19.3(a) musi by� wkl�s�a Gak kopu�a widziana od do�u). Kszta�t krzywych na rys. 19.3(a) i (b) odzwierciedla prawo malej�cej u�yteczno�ci kra�cowej.
Wczesne pr�by uzasadnienia prawa malej�cej u�yteczno�ci kra�cowej
S�uszno�� prawa malej�cej u�yteczno�ci kra�cowej ekonomistom wcze�niejszych pokole� wydawa�a si� prawdopodobna, gdy we w�asnych umys�ach, drog� introspekcji, szukali swych reakcji psychicznych na kolejne zwi�kszenie konsumpcji. Wyniki tej samoobserwacji znalaz�y uwiarygodnienie w licznych eksperymentach laboratoryjnych, wykonywanych przez przedstawicieli psychologii do�wiadczalnej ostatniego stulecia.
Przypu��my, �e zawi��ecie ch�opcu oczy i poprosicie go, by wyci�gn�� r�k� d�oni� do g�ry. Umie��cie teraz na jego d�oni odwa�nik, na pewno to zauwa�y. Gdy b�dziecie dodawa� wi�cej odwa�nik�w, tak�e to spostrze�e. Ale gdy na jego d�oni znajdzie si� ju� spore obci��enie, mo�na do�o�y� odwa�nik tak du�y jak na pocz�tku, a on odpowie, �e nie odczuwa �adnego w og�le przyrostu. Innymi s�owy, im wi�kszy ca�kowity ci�ar tego, co ju� trzyma, tym mniejszy b�dzie efekt do�o�enia dodatkowej czy kra�cowej jednostki.
Gdy dawni ekonomi�ci dowiedzieli si�, �e percepcja d�wi�ku, �wiat�a i inne uczucia wydaj� si� podporz�dkowane podobnemu prawu Webe-ra-Fechnera "malej�cego efektu kra�cowego", zwi�kszy�o to ich zaufanie do ekonomicznego prawa malej�cej kra�cowej u�yteczno�ci3.
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.