poet. Rom., s. 341)
gdy� istnia�o podejrzenie, jakoby August postara� si� umie�ci�
pewne osobisto�ci na li�cie proskrybowanych, aby przyw�asz-
234 Aluzja do Tcrencji, �ony Mecenasa, a kochanki Augusta.
235 Choreg, tj. kierownik ch�ru, w�a�ciwie zamo�ny obywatel ate�ski,
kt�ry finansowa� ca�e przedstawienie.
238 August wyst�pi� w roli Feba, tj. Apollina.
ROZDZIA� � 70�71
159
czy� sobie ich naczynia korynckie. P�niej, w czasie wojny sy-
cylijskiej, rozpowszechniano epigram:
Dwakro� na morzu pobity, skoro sw� flot� postrada�,
By kiedy� nareszcie wygra�, gorliwie si� ko��mi zaj��.
(Eaehrens, Fragm.. poet. Rom,, s. 341)
71. Z tych zarzut�w czy tylko z�o�liwych plotek naj�atwiej
odparowa� znies�awiaj�cy zarzut pederastii przez czysto�� oby-
czaj�w �wczesnego i p�niejszego �ycia. R�wnie� zarzut zbyt-
kownego �ycia, gdy po wzi�ciu Aleksandrii niczego dla siebie
nie zatrzyma� ze sprz�tu kr�lewskiego pr�cz jednego kielicha
z murry \ wnet kaza� stopi� wszystkie naczynia z�ote codzien-
nego u�ytku. Fizycznej sk�onno�ci do kobiet nie poniecha�.
W p�niejszych czasach, jak podaj�, ch�tnie uprawia� defloracj�
dziewic, kt�re jakoby wyszukiwa�a mu zewsz�d nawet w�asna
�ona. Zarzutu gry w ko�ci nie zl�k� si� zupe�nie, grywa� otwar-
cie i jawnie dla rozrywki jeszcze jako starzec, nie tylko w mie-
si�cu grudniu237, ale r�wnie� w inne dnie �wi�teczne i po-
wszednie. Nie podlega to najmniejszej w�tpliwo�ci. Zachowa�
si� pewien w�asnor�czny jego list, w kt�rym m�wi: �Jad�em
obiad, m�j Tyberiuszu, z tymi samymi osobami. Przybyli jesz-
cze jako biesiadnicy Winicjusz i Syliusz Starszy. W czasie obia-
du grali�my w ko�ci, jak to starcy238, i wczoraj, i dzisiaj. Po rzu-
ceniu ko�ci239 kto przedstawi� �psa" albo sz�stk�, wyk�ada� na
st� za ka�dy rzut po denarze. Wszystkie te pieni�dze zabiera�
237 Grudzie� by� po�wi�cony na przyjemno�ci wszelkiego rodzaju
jako miesi�c Saturnali�w, rzymskiego karnawa�u, szczeg�lnie za� na
gr� w ko�ci.
238 warto zesta~vi� to miejsce z miejscem Cycerona De senectute (18,
58), w kt�rym ten m�wi, �e starcy pozostawiaj� m�odym ludziom wszel-
kie dzia�anie gwa�towne i wymagaj�ce si�y, a sami dla siebie rezerwuj�
tego rodzaju zaj�cia, kt�re nie wymagaj� wysi�ku fizycznego, lecz umy-
s�owego.
239 Owe kostki (ta; i) mia�y cztery r�wne p�aszczyzny, kt�re oznacza-
no kropkami lub kreskami: l, 6, 3, 4. Rzut najlepszy by� rzutem Wenery,
je�eli mianowicie cztery kostki pokazywa�y r�ne liczby. Najgorszy rzut
by� rzutem psa, kiedy wszystkie kostki pokazywa�y jedn� liczb�. Nato-.
miast inny rodzaj kostek, tzw. tesserae, mia�y podobnie jak nasze s?e��
p�aszczyzn i znaki od l do 6.
162
BOSKI AUGUST
go mieszkania. M�wi�, �e zawsze sypia� tylko na �o�u niskim
i skromnie zas�anym. Szaty innej nie u�ywa�, jak tylko domo-
wej roboty, wykonanej r�koma siostry, �ony, c�rki lub wnuczki.
Togi. nosi� ani zbyt opi�te, ani zbyt lu�ne, szlak purpurowy
umiarkowanej szeroko�ci, obuwie nieco podwy�szone, aby wy-
da� si� smuklejszym, ni� by�. Ubranie na ulic� i obuwie zaw-
sze mia� przygotowane w sypialni na jakie� nieprzewidziane
i nag�e wypadki.
74. Stale urz�dza� przyj�cia, zawsze dostatnie247, starannie
dobieraj�c osoby i stany. Waleriusz Messala podaje, �e August
nigdy nie dopuszcza� do swego sto�u �adnego wyzwole�ca z wy-
j�tkiem Menasa, kt�remu nada� tak� wolno��, jakby by� wolno
urodzonym obywatelem, za to, �e mu wyda� flot� Sekstusa Pom-
pejusza. Lecz sam August pisze, i� raz zaprosi� do siebie pewne-
go wyzwole�ca, swego niegdy� ordynansa, u kt�rego go�ci� na
wsi. August do sto�u niekiedy si� sp�nia�, to znowu przed ko�-
cem uczty si� oddala�, a go�cie zaczynali nieraz je�� jeszcze
przed jego przybyciem lub po jego wyj�ciu nadal ucztowali.
Podawa� kaza� zwykle trzy dania; je�li bardzo suto przyjmo-
wa�, to � da� sze��. Przyjmowa� niezbyt kosztownie, nato-
miast niezwykle uprzejmie. Oto go�ci milcz�cych lub cicho
rozmawiaj�cych zaprasza� do og�lnej rozmowy albo urozmaica�
biesiady rodzajem jakby widowisk, zapraszaj�c aktor�w lub
nawet pospolitych pantomimist�w z cyrku, cz�ciej jednak
ulicznych filozof�w.
75. �wi�ta i uroczysto�ci obchodzi� bardzo hucznie, rozdaj�c
kosztowne podarki, czasem tylko weso�o, stroj�c r�ne figle.
Podczas Saturnali�w248 lub przy innej sposobno�ci, wedle swego
247 Przyj�cie takie zwa�o si�: recta cena albo po prostu recta, by�
to posi�ek zwyk�y i dostatni (3 do 6 da�) w przeciwstawieniu do spor-
tulae, tj. posi�ku zaimprowizowanego, czego� w rodzaju suchego pro-
wiantu.
248 S a t u r n a l i a, �wi�to ku- czci zasiew�w Saturna. Jego rz�dy nad
�wiatem to wiek z�oty ludzko�ci. Od 17 grudnia przez siedem dni �wi�-
cono jego pami��. By�o to> �wi�to bezczynno�ci, r�wno�ci (dlatego za-
praszano niewolnik�w do sto�u i panowie im us�ugiwali), �wi�to wy-
miany upomink�w. St�d przys�owie Non semper erunt Saturnalia (nie
zawsze b�d� Saturnalia).
ROZDZIA� T*-7T
163
kaprysu, albo sypa� darami takimi, jak szaty, z�oto, srebro,
monety wszelkiego rodzaju, nawet staro�ytne kr�lewskie i za-
graniczne, niekiedy zn�w posy�a� komu� tylko koc z w�osia,
g�bk� lub pogrzebacz, szczypce do pieca albo inne rzeczy po-
dobne, z niejasnymi i dziwacznymi napisami. Lubi� podczas
biesiady urz�dza� loteri� na rzeczy bardzo nier�wnej warto�ci.
na obrazy, odwr�cone do �ciany, zale�nie od wypadku zawo-
dz�c nadziej� kupuj�cych lub j� urzeczywistniaj�c. Dzia�o si�
to w ten spos�b, �e na ka�dej sofie odbywa�a si� oddzielna licy--
tacja, a strat� czy zysk g�o�no podawano sobie do wiadomo�ci.
76. Co do jedzenia (bowiem i tego nie chcia�bym pomin��)
poprzestawa� na ma�ym i od�ywia� si� prawie gminnie. Naj-
ch�tniej jada� chleb po�' ;Jni, drobne rybki, ser krowi wyciska-
ny w r�ku, �wie�e figi z gatunku owocuj�cego dwukrotnie
w ci�gu roku. Jada� te� przed obiadem w r�nych porach i miej-
scach, gdzie go g��d schwyta�. Oto jego s�owa przytoczone z li-
st�w: �W powozie po�ywia�em si� chlebem i daktylami" albo:
�Gdym powraca� w lektyce z portyku249 do domu, przegry-
z�em drobin� chleba i kilka jag�d winnego grona o twardej
sk�rce", to zn�w: �Chyba Judejczyk nawet, m�j Tyberiuszu, tak
skrupulatnie nie przestrzega postu w dniu sabatu250, jak ja dzi�
przestrzega�em: oto dopiero w k�pieli, po pierwszej godzinie
w nocy przegryz�em ze dwa k�sy, zanim zacz�to mnie nama-
szcza�" Wskutek tak nieregularnego �ycia niekiedy musia�
jada� sam jeszcze przed rozpocz�-iem obiadu albo gdy ju� wszy-
scy odeszli od sto�u; podczas og�lnego posi�ku nieraz nie tkn��
�adnej potrawy.
77. Tak�e w u�ywaniu wina by� bardzo wstrzemi�liwy.
Korneliusz Nepos podaje, �e w obozie pod Mutyn� zwykle nie
popija� podczas obiadu wi�cej jak trzy razy. W p�niejszych
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.