Istotnym ograniczeniem pods�dno�ci polskim s�dom karnym s� immunitety. W�r�d nich mo�na wyr�ni� nast�puj�ce rodzaje:13
a) immunitety materialne (immunitety prawa materialnego);
b) immunitety formalne (immunitety prawa procesowego).
Immunitet materialny powoduje niekaralno�� czyn�w, b�d�cych przest�pstwami, pope�nionych przez osoby nim obj�te. Inaczej m�wi�c - powoduje on wyj�cie pewnych kategorii os�b spod dzia�ania prawa karnego materialnego.
Immunitet formalny polega na tym, �e powoduje niedopuszczalno�� wszcz�cia i prowadzenia post�powania karnego przeciwko korzystaj�cej z niego osobie. Nie uchyla on karalno�ci pope�nionego czynu, a tylko wy��cza mo�liwo�� przeprowadzenia procesu o ten czyn.
Mimo r�nych podstaw prawnych oddzia�ywanie obu tych immunitet�w w sferze procesowej jest takie same. Zar�wno jeden jak i drugi powoduje konieczno�� stosowania art. 17 � pkt. 8 kpk. i umorzenia post�powania. Z tego wzgl�du uzna� nale�y, �e immunitet, jako przes�anka procesowa, obejmuje sob� tak immunitet formalny jak i materialny.
Kolejny podzia� nast�puje ze wzgl�du na zakres dzia�ania immunitetu. I tak wyr�nia si�:
13 W. Michalski: Immunitety w polskim procesie karnym, Warszawa 1970, s. 13 i powo�ana tam literatura.
125
Przes�anki procesu karnego
a) immunitety zupe�ne,
b) immunitety cz�ciowe.
Immunitet formalny zupe�ny skutkuje zakazem wszcz�cia i prowadzenia procesu karnego przeciwko okre�lonym kategoriom os�b w odniesieniu do wszystkich czyn�w prawa karnego. Immunitet cz�ciowy dzia�a w taki sam spos�b, lecz w odniesieniu jedynie do niekt�rych czyn�w prawa karnego materialnego.
Immunitet materialny zupe�ny skutkuje ca�kowitym wyj�ciem pewnych os�b spod dzia�ania prawa karnego. W polskim systemie prawnym taki rodzaj immunitetu nie wyst�puje. Immunitet cz�ciowy natomiast oznacza wyj�cie pewnych kategorii os�b spod dzia�ania okre�lonej cz�ci przepis�w prawa karnego materialnego, przez obj�cie ich jednocze�nie przepisami dyscyplinarnymi.
Pod wzgl�dem obowi�zywania w czasie immunitety dziel� si� na:
a) immunitety trwale,
b) immunitety nietrwale.
O immunitecie trwa�ym m�wimy wtedy, gdy chroni on dan� osob� z powodu czynu, kt�ry mia� miejsce w czasie pe�nienia funkcji i ochrona ta dotyczy nie tylko okresu sprawowania tej funkcji, z kt�r� immunitet by� zwi�zany, lecz tak�e czasu po jej ustaniu. Immunitet nietrwa�y chroni dan� osob� tylko w czasie pe�nienia okre�lonej funkcji z powodu czyn�w pope�nionych w czasie jej trwania.
Immunitety dziel� si� tak�e na:
a) immunitety bezwzgl�dne,
b) immunitety wzgl�dne.
Z immunitetem bezwzgl�dnym mamy do czynienia w�wczas, gdy zakaz �cigania z niego wynikaj�cy nie mo�e by� uchylony decyzj� uprawnionego organu pa�stwa. O immunitecie wzgl�dnym m�wimy wtedy, gdy wynikaj�cy z niego zakaz �cigania jest ograniczony, a wi�c gdy immunitet mo�e by� uchylony przez oznaczony organ pod okre�lonymi w ustawie warunkami.
126
Poszczeg�lne przestanki procesowe
Przedstawiony podzia� oparty jest na kryterium przedmiotowym. Je�eli chodzi o kryterium podmiotowe, to wyr�niamy w naszym systemie prawa nast�puj�ce rodzaje immunitet�w:
1) dyplomatyczny,
2) konsularny,
3) parlamentarny,
4) Prezydenta RP,
5) s�dziowski,
6) prokuratorski,
7) adwokacki,
8) Prezesa Najwy�szej Izby Kontroli.
Ad. 1) Immunitety przedstawicieli dyplomatycznych i konsularnych pa�stw obcych uregulowane s� w art. 578-584 kpk.
Immunitet dyplomatyczny okre�lony jest art. 578 kpk. Wed�ug tego przepisu orzecznictwu s�d�w karnych nie podlegaj�:
1) uwierzytelnieni w RP szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych pa�stw obcych;
2) osoby nale��ce do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw;
3) osoby nale��ce do personelu administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw;
4) cz�onkowie rodzin os�b wymienionych w pkt. 1-3, je�eli pozostaj� z nimi we wsp�lnocie domowej;
5) inne osoby korzystaj�ce z immunitet�w dyplomatycznych na podstawie ustaw, um�w lub powszechnie uznanych zwyczaj�w mi�dzynarodowych.
Z przywileju tego nie korzystaj� obywatele polscy lub osoby posiadaj�ce w kraju sta�e miejsce zamieszkania, w zakresie czynno�ci nie pe�nionych podczas i w zwi�zku z wykonywaniem funkcji urz�dowych (art. 584 kpk.). Immunitet ten wy��cza �ciganie z powodu jakiegokolwiek przest�pstwa, a wi�c bez wzgl�du na wag� pope�nionego
127
Przes�anki procesu karnego
przest�pstwa i bez wzgl�du na to, czy pope�nione zosta�o w czasie urz�dowania, czy poza nim.
Immunitet dyplomatyczny zostaje wy��czony tylko w�wczas, gdy pa�stwo wysy�aj�ce zrzeknie si� w spos�b wyra�ny immunitetu w stosunku do oznaczonej osoby (art. 580 kpk.). Immunitet dyplomatyczny, mimo �e wyklucza mo�liwo�� �cigania osoby korzystaj�cej z tego przywileju, nie jest immunitetem materialnym, gdy� za to samo przest�pstwo osoba chroniona tym przywilejem mo�e by� poci�gni�ta do odpowiedzialno�ci przed s�dem w�asnego pa�stwa.
Ad. 2) Immunitet konsularny - art. 579 � 1 kpk.
Orzecznictwu polskich s�d�w nie podlegaj�:
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.