Je�eli ukszta�towane zosta�y w nast�pstwie spe�niania akt�w etycznie dobrych, w�wczas oznaczaj� stan cnoty moralnej. Je�eli za� wynik�y z akt�w moralnych z�ych, stanowi� we w�a�ciwym tego s�owa znaczeniu na�ogi. Na��g jest wi�c nawykiem moralnie
29
Por. T. BIESAGA, Sp�r o norm� moralno�ci, Krak�w 1998, s. 70-71.
II. Przeszkody ograniczaj�ce dobrowolno�� akt�w...
ujemnym i dlatego pe�ni rol� przeszkody w dzia�aniu moralnym. Jednakowo� rodzaj jego wp�ywu na rozumny charakter aktu zale�y od tego, czy cz�owiek w pierwszych fazach nabywania na�ogu zdawa� sobie spraw� z przysz�ych nast�pstw swego post�powania, czy te� sta�o si� to bez jego wiedzy i woli. Je�eli wi�c wpad� w na��g w spos�b �wiadomy (na��g taki zwie si� te� na�ogiem �wiadomym), to rozumno�� poszczeg�lnych akt�w spe�nianych w stanie ju� nabytego na�ogu ulega przynajmniej odpowiedniemu umniejszeniu, a nawet, cho� wyj�tkowo, ca�kowitemu skr�powaniu. Natomiast w pe�ni rozumnymi by�y akty, za pomoc� kt�rych dany podmiot narazi� si� na na��g. Nieco inaczej przedstawia si� sprawa przy tzw. na�ogach niedobrowolnych nabytych w spos�b bezwiedny. Zmniejszaj� one rozumny charakter spe�nionych pod ich wp�ywem akt�w lub ca�kowicie go znosz� bez �adnych dodatkowych nast�pstw.
Podkre�la si� jeszcze w filozofii moralno�ci fakt, �e nie wszystkie na�ogi s� zdolne z jednakow� si�� oddzia�ywa� na duchowe w�adze cz�owieka. Tylko niekt�re z nich, te mianowicie, kt�rym towarzysz� silne doznania w organicznych w�adzach cz�owieka, przy�miewaj� z wielk� si�� dzia�anie rozumu i kr�puj� wol� (np. na��g pija�stwa czy rozpusty). Zwie si� je te� na�ogami organicznymi. Inne, tzw. na�ogi duchowe, wolne s� od tego rodzaju zak��ce� w psychice cz�owieka i dlatego pozostawiaj� cz�owiekowi wi�kszy margines swobody w przeciwstawieniu si� ich wp�ywom (np. na��g k�amstwa czy kradzie�y).
3. Choroby psychiczne (morbi psychici, aegrotationes animi)
Pomimo licznych pr�b na terenie psychologii nie wypracowano powszechnie przyj�te) definicji choroby psychicznej (zwanej te� przez wielu stanem psychopatologicznym). B. ZAWADZKI30przez stan psychopato-logiczny �rozumie stan osobnika, kt�ry na skutek niezdolno�ci poznawczej lub emocjonalnej nie jest przystosowany do spe�niania elementarnych zada� �yciowych", tzn. do zaspokajania potrzeb i obrony przed niebezpiecze�stwami (biologicznymi i spo�ecznymi), mimo �e istniej� po temu obiektywne warunki, co poci�ga za sob� stany zaniepokojenia (frustracji i strachu).
R�wnie sporn� kwesti� jest typologia stan�w psychopatologicznych. Najbardziej obszerna i wyczerpuj�ca, a przeto najlepsza do zobrazowania r�norodno�ci jej przejaw�w, jest klasyfikacja wypracowana przez wsp�czesn� psychopatologi� ameryka�sk�. Przyjmuje ona siedem zasadniczych grup chor�b psychicznych: 1� Upo�ledzenia umys�owe. Nale�� tu ludzie, u kt�rych poziom rozwoju umystowego jest o tyle ni�szy od normalnego, �e sami nie mog� da� sobie rady w �yciu i wymagaj� opieki ze strony otoczenia, np. pacjenci debilni itp.
30
Por. B. ZAWADZKI, Wyk�ady z psychopatologii, Warszawa 1959, s. 16-17.
92
NAUKA O AKTACH LUDZKICH
2� Syndromy m�zgowe. Sk�adaj� si� na nie przypadki upo�ledzenia umys�owego, o kt�rych wiadomo, �e zosta�y spowodowane przez uszkodzenie m�zgu. Charakteryzuj� je tzw. psychozy organiczne, wynik�e w nast�pstwie: zatrucia alkoholem, zaka�enia (np. syfilisem), uraz�w mechanicznych (np. ran postrza�owych), zmian w m�zgu starczych lub degeneracyjnych (skleroza).
3� Psychozy psychogenne. Obejmuj� one psychozy maniakalno-depresyjne, schizofreni� i paranoj�. Ludzie dotkni�ci tego rodzaju psychoz� s� niebezpieczni dla otoczenia, mog� zabi� lub porani� inne osoby lub siebie. Wymagaj� wi�c leczenia w szpitalu. Ulegaj� cz�sto urojeniom (halucynacjom) i to jest jedno z pewniejszych kryteri�w istnienia psychozy.
4� Zaburzenia psychosomatyczne, zwane te� zaburzeniami neurogennymi. S� to w gruncie rzeczy choroby organiczne (np. owrzodzenie �o��dka), ale wywo�ane przez silne prze�ycia natury emocjonalnej.
5� Psychoneurozy, czyli tzw. nerwice. Wyodr�bnia si� kilka ich postaci:
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.