Przypu�~m)', �e do s�ownika wstawimy has�o publice jako homonim publice Publiczny' i �e przypiszemy znaczeniu publicz wszystko to, co odr�nia "public school" od szk� pa�stwowych, bezinternatowych, podsta
161
wowych itp. Wtedy pol�czenie publ�c school da�oby si� wywie�;' lamie i nie wymaga�oby oddzielnego has�a. Musieliby�my jedna '' has�em publicz zaznaczy�, �e przymiotnik ten zawsze musi by� p �, , wk� rzeczownika school. By�oby to co� takiego, j ak wstawienie dt wnika nie istniej�cego czasownika ~'auth z uwag�, �e jeg� temaf~iA si� ��czy� z sufiksem-or w rzeczownik author `autor' (por. 13.2). j mo�liwo�ci� by�oby wypowiedzenie si� nie za homonimi�, �ecz za: semi� i o�wiadczenie, �e publ�c ma co najmniej dwa znaczenia: ` czny' oraz `tradycyjny, elitarny, prywatny, �redni i po��czony z patem'. I wtedy r�wnie� pod has�em public musieliby�my zazna �e przymiotnik ten wdrugirn znaczeniu ��czy si� tylko z rzeczowni school. Nale�y sobie u�wiadomi� konsekwencje teoretyczne ka�d tych rozwi�za�. W pierwszym wypadku dopatrzyliby�my si� w j�" angielskim klasy przymiotnik�w, z�o�onej tylko z jednego elem W drugim uzale�niliby�my dystrybucj� sk�adniow� leksemu od znaczenia. Niewielki chyba sens mia�oby takie komplikowanie sk�adni ze wzgl�du na co�, co mo�na r�wnie dobrze opisa� przez u rzepie has�a public school, zwi�zanego semantycznie ze school, al z public. Jak to zrobi�?
(...) Nale�a�oby pod has�em public school pozostawi� mieJs nie wype�nione (zaznaczaj �c w ten spos�b hiponimi� public schoa bec school), a na miejscu P wskaza� za pomoc� symbolu O, �e pr3 wka jest semantycznie pusta. Natomiast na miejscu S nale�a�oby sa� nieregularn� cz�� znaczenia public school (oznaczmy j� tu j Z). Wtedy znaczenie pub lic school zosta�oby opisane jako `s2l kt�ra jest O i kt�ra Z'.
W zwi�zku z takim uj�ciem nasuwa si� szereg zagadnie�. Popi sze: skoro public nie przyczynia si� do znaczenia public school, te czego uwa�amy je za sk�adnik tego frazeologizmu? Ot� dlatego jednej strony (...) ws�ownictwie angielskim istnieje leksem pros blic, a z drugiej strony dlatego, �e public school reprezentuje tet typ sk�adniowy i kontur akcentuacyjny, co regularne po��czeni miotnika z rzeczownikiem . Trzeba jednak przyzna�, �e jest to r�i zanie w pewnym stopniu arbitralne, poniewa� nie przemawia' �aden pozytywny argument morfologiczny.
Drugie zagadnienie dotyczy statusu i funkcji symbolu O. M�, nam zarzuci�, �e za jego pomoc� po prostu przenie�li�my zna� przydawki public dotrzecie-j cz�ci has�a, sk�din�d niepotrzebni
nt�� zrobili�my to dlatego, �e nic nie przemawia za przypisaniem r�~~i~y znaczeniowej mi�dzy public sclcool a state school przymiotnikowi public, a nie ca�emu z�o�eniu.
Jeszcze inn� podklas� frazeologizm�w regularnych fonologicznie i gramatycznie, ale nieregularnych semantycznie ilustruje brytyjskie p~iblic house `bar'. Nie jest ono zwi�zane hiponimi� z house `dom', natomiast public `publiczny' ma tutaj takie znaczenie, jak gdzie indziej (poniewa� bar jest lokalem publicznym-przyp. t�.). Oczywi�cie mi�dzy p~~zYmiotnikiem publ�c a frazeologizmem public house zachodzi zwi�zek historyczny. Wyspecjalizowanego jednak znaczenia `bar' nie. mo�na odczyta� ze sk�adnik�w tego wyra�enia, podobnie jak w wypadku polskiego po��czenia dom publiczny `dom schadzek' (w oryginale przytoczone jest rosyjskie publi�rtyj dom `ts.' -przyp. t�.). W tym ~-ypadku argumenty na rzecz l�czenia znaczenia frazeol�gizmu ze znaczeniami leksem�w sk�adowych s� jeszcze s�absze, ni� w wypadku pitblic sehool. Dlatego mo�emy umie�ci� symbol O na obu miejscach: R i P. Ca�e znaczenie podamy na miejscu S.
Jeszcze inn� podklas� frazeologizm�w endocentrycznych ilustruje rotor car `samoch�d, dos�. motorowy w�z'. Je�li to wyra�enie jest jeszcze w obiegu, to jest synonimem samego car `samoch�d' (dawniej `wciz'). W rozwoju tych dwu leksem�w, motor car i car, zasz�o co�, co bywa cz�stym nast�pstwem zmian kulturowych. Niegdy� w z�o�eniu motor car wyraz motor mia� w�asne znaczenie `motorowy', jak jeszcze dzi� w motor boat `��d� motorowa'. Potem znaczenie car `w�z' do tego stopnia wyspecjalizowa�o si� w `samoch�d', �e przydawka motor sta�a si� zb�dna. Je�eli slownik ma zawiera� zar�wno motor car jak i car wyspecjalizow�ne w znaczeniu `samoch�d', to naturalne wydaje si� umie
szczenie na miejscu P symbolu O i niewype�nienie miejsca R. V tym wypadku i w wielu podobnych proponowana technika zapisu wyra�nie odzwierciedla proces diachroniczny, w kt�rego wyniku jeden ze sk�adnik�w frazeologizmu przenosi swoje znaczenie na drugi, przez co sam staje si� zb�dny.
O'Vszystkie frazeologizmy, kt�re om�wili�my dotychczas, powstaly naszym zdaniem z po��cze� sk�adniowych mo�liwych do derywowania na mocy produktywnych regu� systemu j�zykowego. Co najmniej jednak dwie inne klasy frazeol�gizm�w maj� odmienny charakter. PrzelaWiaj� one cz�sto rozmaite nieregularno�ci. Pierwsza klasa sk�ada si� zpol�cze� nie tylko frazeologicznych, ale niekiedy historycznych, po
162 yi 163
niewa� regu�y ich derywacji z leksem�w prostych nie s� ju� prodijj wne w systemie j�zykowym. Przyk�adami takimi s� pick-pocke#` szonkowiec' (dos�. `okradaj-kiesze�') i turu-coat `odszczepie (dost `odwr��-p�aszcz'). S� one synchronicznie nieregularne w pi~~, wie�stwie do tooth-pick `wyka�aczka' (dos�. `z�bowy kolec') i doj -breaker `kasiarz' (dos�. `rozbijacz kas'). Rodowity bowiem u�yty nik j�zyka angielskiego nie potrafi ju� budowa� z�o�e� tematu czai nikowego z rzeczownikowym (typu pick-pocket) ze zda�, w kt8 rzeczownik jest dope�nieniem czasownika. Uderzaj�cy jest tu kon! z francuskim: por. ouvre-boite `n� do konserw' (dos�. `otwierajk�'), a.llume-gaz `zapalniczka do gazu' (dos�. `zapalaj-gaz'). Ponie z�o�enia historyczne z natury rze�zy nie nale�� do klas synchronia produktywnych, wi�c przyjmiemy, �e b�d� wymieniane w s�ovW tak, jak gdyby by�y leksemami prostymi.
