Dwadzie�cia tysi�cy rumak�w galopuje na Schmelz i przedmie�cie
St. Uirich. O wp� do sz�stej Sobieski wchodzi do namiotu Kara
Mustafy. Jeden z Turk�w przyprowadza mu konia paradnego,
nale��cego do wielkiego wezyra, drugi przynosi wysadzane klej-
notami strzemiona. Prawie ca�a armia muzu�ma�ska uciek�a w
bez�adzie na W�gry. Tylko par� oddzia��w janczar�w trwa w za-
ciek�ym oporze w rowach ��cznikowych. Wraz z zapadni�ciem
zmroku r�wnie� i ta stra� tylna islamu wycofuje si�. Cesarscy
i Polacy ju� przedtem zaj�li ob�z turecki w Breitensee. Mi�czy�-
ski i kilka oddzia��w jazdy p�dz� za nieprzyjacielem. Regularny
po�cig nie zostaje jednak zorganizowany. Tak wi�c pokonana
armia uchodzi ze stosunkowo niewielkimi stratami. Nie jeste�my
w stanie powiedzie�, czy pad�o 10 000, czy 20 000 Osman�w1 i ilu
zosta�o rannych. W ka�dym razie wi�kszo�� oblegaj�cych uciek�a;
wojska odsieczy wzi�y niewielu je�c�w, kilka tysi�cy zaledwie.
Poza tym straty sprzymierze�c�w by�y du�o mniejsze ni� prze-
ciwnika; liczb� zabitych armii chrze�cija�skiej nale�y ocenia�
najwy�ej na 2000, z tego oko�o 500 Polak�w, do tego 2000 dc
3000 rannych. "Never victory of so great importance cost sc
littie blood"2 (Taaffe).
Je�li tryumf sojusznik�w nie zosta� w pe�ni wykorzystany, wy-
nika to przede wszystkim z braku dyspozycji do bitwy, co spo
' Wed�ug najnowszych bada� poleg�o ok. 7000-8000 Turk�w - (przyi
red.).
2 Nigdy zwyci�stwo o tak wielkiej donios�o�ci nie kosztowa�o tak mai
krwi.
Rozdzial 11
wodowa�a rozpaczliwa sytuacja Wiednia. Aby nie traci� cz;
wojska odsieczy wybra�y najkr�tsz� drog�. Przez to jedna
natarcie trzeba by�o poprowadzi� z p�nocy na po�udnie i Osm
mieli tym samym woln� drog� odwrotu. Gdyby by�o dosy� c
su, aby przeprowadzi� plan Hermanna von Baden i od po�ud)
po marszu oskrzydlaj�cym przez ca�y Las Wiede�ski, zaata
wa� nieprzyjaciela, w�wczas Turcy nie unikn�liby katastrc
Zepchni�tych do Dunaju spotka�by los podobny do tego spr;
dziesi�ciu laty pod Chocimiem. Jednak�e w danych okoliczn
ciach nie wolno by�o zwleka�, a bezpo�redni sukces by� prze�
tak wielki, jak tylko mo�na by�o sobie wyobrazi�! Wiede� zos
wyzwolony, a armia Kara Mustafy niezdolna w tej wypra^
ju� do �adnych akcji. Poza tym by�o jeszcze mo�liwe nawet
raz zniszczenie uciekaj�cych w rozsypce na W�gry Osman�w.
do tego nie dosz�o, winna jest polityka. Ale o tym p�nic-j-
Wieczorem 12 wrze�nia wodzowie i �o�nierze, obcy obserwa
r�y i mieszka�cy Wiednia, zwyci�zcy i zwyci�eni mieli w k;
dym razie uczucie, �e chrze�cija�stwo zachodniego �wiata odn
s�o ca�kowite i rozstrzygaj�ce na przysz�o�� zwyci�stwo. P�acz
z rado�ci padli sobie w ramiona Sobieski i jego sprzymierzeni
Bez zawi�ci polski kr�l, elektorzy, Lotary�czyk i inni dowodz�
wzajemnie uznawali swoje zas�ugi. Nikt nawet o tym nie p
my�la�, by z�o�liwie oczernia� towarzysza wsp�lnej walki i p
mniejsza� jego m�stwo. Faktycznie, historia wojen zna ms
przyk�ad�w wielkich bitew, w kt�rych ani jeden powa�ny b�.
nie zosta�by pope�niony, w kt�rych wszyscy zaanga�owani r
walizowaliby ze sob� w odwadze i wytrwa�o�ci. Je�eli teraz prz
toczymy kilka miarodajnych �wiadectw o Polakach, to nie zn
czy to, �e oddzia�y cesarskie i Rzeszy mniej zdzia�a�y w tej bi
wie; chcemy tylko odda� sprawiedliwo�� osi�gni�ciom Sobieski
go i jego bohaterskich �o�nierzy, w kt�re pow�tpiewali p�niej
historycy.
Ksi��� Jan Jerzy anhaicki, naoczny �wiadek i jako pe�nomo
nik Wielkiego Elektora z pewno�ci� nie podejrzany o szczeg�;
przychylno�� w stosunku do Jana III, przedstawia nast�puj�<
rol� Sobieskiego w tej bitwie: "Kr�l Polski sprawowa� naczelr
dow�dztwo i by� wsz�dzie, gdzie najwi�kszy ogie�. Musz� sai
flatterie1 kr�lowi i jego obu wodzom [Jab�onowskiemu i Sieniay
skiemu] da� �wiadectwo, �e podobnie jak i inni genera�owi
iby�o si� bez najmniejszego confusion i desordre."2 Na to, �e
obieski sprawowa� faktycznie dow�dztwo nad ca�o�ci�, mo�emy
ast�pnie przytoczy� decyduj�ce �wiadectwo najbardziej powo-
inego �wiadka-por�czyciela. Karol lotary�ski pisze 15 wrze�nia:
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.