G��wne symptomy (objawy) syndromu my�lenia grupowego, to: z�udzenie bezpiecze�stwa w�asnej grupy i nadmierny optymizm ("nic si� nie wyda"); przekonanie o moralnej wy�szo�ci w�asnej grupy (tamci s� dzikusami, albo tw�rcami "imperium z�a"); anga�owanie si� grupy w kolektywne racjonalizacje (wyja�nienia i usprawiedliwienia) podejmowanych dzia�a� oraz w stereo-typizacj� oponent�w (tamci s� wszyscy tacy sami, jednoznacznie �li itd.). Wreszcie w grupie pojawia si� silny nacisk na dysydent�w, aby do��czyli w swych opiniach do reszty i nie zachowywali si� jak zdrajcy, co prowadzi do autocenzury i z�udzenia jednomy�lno�ci. Taka dynamika stosunk�w wewn�trzgrupowych ma szereg niepo��danych konsekwencji dla jako�ci procesu decyzyjnego, powoduj�c: niekompletny przegl�d alternatywnych rozwi�za�, niekompletny przegl�d w�asnych cel�w, brak rozwa�a� nad ryzykiem, jakie niesie preferowane rozwi�zanie, tendencyjne poszukiwanie i ocena informacji oraz zaniechanie formu�owania alternatywnych plan�w awaryjnych.
Analizy Janisa zyska�y sobie ogromn� popularno��, docieraj�c do wszystkich podr�cznik�w psychologii spo�ecznej, a nawet publicystyki. Jednak ca�a koncepcja syndromu my�lenia grupowego opiera si� na analizie przypadk�w (szczeg�lnie decyzji politycznych w rodzaju wymienionych na wst�pie - Janis, 1982; Tetlock i in., 1992), kt�ra jest metod� raczej tworzenia ni� sprawdzania hipotez. Wiarygodna weryfikacja hipotez wymaga�aby bada� korelacyjnych lub eksperymentalnych nad r�nymi wyznacznikami, elementami i konsekwencjami syndromu. Jednak takich systematycznych bada� po prostu dot�d nie przeprowadzono (Aldag, Fuller, 1993), cho� nieliczne eksperymenty wskazuj�, �e kluczow� rol� w pojawianiu si� b��dnych decyzji grupowych odgrywa po��czenie wysokiej sp�jno�ci grupy z zagro�eniem samooceny jej cz�onk�w i ich d��eniem do utrzymania pozytywnej to�samo�ci spo�ecznej (Turner i in., 1992). Koncepcja syndromu my�lenia grupowego pozostaje wi�c zbiorem interesuj�cych, cho� niewystarczaj�co zweryfikowanych hipotez. Jednak nie ulega w�tpliwo�ci, �e grupy nara�one s� na wiele prawid�owo�ci obni�aj�cych jako�� podejmowanych przez nie decyzji, jak opisana poprzednio tendencyjna komunikacja informacji podzielanych.
11.3. PRZYW�DZTWO I W�ADZA
Rozdzia� ten rozpocz�a opowie�� o Janie Kowalskim zak�adaj�cym z przyjaci�mi restauracj�. Rozrost tego przedsi�wzi�cia i konieczno�� specjalizacji zadecydowa�y o post�puj�cym r�nicowaniu r�l i statusu poszczeg�lnych cz�onk�w grupy. Istotnym rodzajem zr�nicowania pojawiaj�cym si� w wielu grupach, w szczeg�lno�ci sformalizowanych, jest hierarchia w�adzy. W�adza jednostki to jej zdolno�� do wywierania wp�ywu na innych minus zdolno��
403
Z�YCIA 11,b,; Punktowo��, przedzia�owa�� i przystosowanie cfo�mfan systemowych w Polsce
Grupy i jednostki s� skuteczne, gdy udaje im si� zrealizowa� wybrany cel. Jak , jednak ludzie wybieraj� sam cel? Seria bada� Gra�yny Wieczork�wsfciej (1998) przekonuje, �e s� tu mo�liwe dwie strategie. Strategia punktowa polega na ty"m, �e ju� na wst�pie odrzucamy liczne mo�liwo�ci i budujemy w�sk� kategori� cel�w - - np. wybieraj�c prac� po uko�czeniu studi�w psychologicznych, Ewa poszukuje jedynie zatrudnienia w szpitalu w charakterze neuropsychol�ga, zatem ju� na wst�pie
Tabela11.5. Podstawowe r�nice mi�dzy strategi� punktow� i przedzia�ow�
Strategia punktowa
Strategia przedzia�owa ,
tworzenie w�skich kategorii celu przez wst�pne odrzucanie wielu mo�liwo�ci
tworzenie szerokich kategorii celu przez wst�pn� akceptacj� wielu mo�liwo�ci
za r�wnowa�ne uznawane s� dok�adnie takie same cele
za r�wnowa�ne uznawane s� cele tylko w przybli�eniu do siebie podobne
statanne planowanie, przygotowywanie, zwracanie uwagi na szczeg�y
brak planowania i czynno�ci przygotowawczych, pomijanie szczeg��w
orientacja zachowania ;na osi�gni�cie specyficznego celu
orientacja zachowania na utrzymacie og�lnego kierunku dzia�ania
cele s� realizowane po kolei, podj�cie nowego celu poprzedzaj� wytrwa�e pr�by realizacji poprzedniego
r�ne cele realizowane s� r�wnocze�nie, a nowe cele s� podejmowane nawet bez osi�gni�cia poprzednich
zablokowanie realizacji celu wywo�uje op�r przed jego zmian�
zablokowanie celu powoduje jego wymian� na inny
przyjemno�� sprawia poczucie doko�czenia konkretnego zadania
przyjemno�� sprawia poczucie poruszania si� w,po��danym kierunku
Zr��io: Wieczorkowska, Burnsfein (2000).
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczaÄ Ci coraz lepsze usĹugi. By mĂłc to robiÄ prosimy, abyĹ wyraziĹ zgodÄ na dopasowanie treĹci marketingowych do Twoich zachowaĹ w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam czÄĹciowo finansowaÄ rozwĂłj Ĺwiadczonych usĹug.
PamiÄtaj, Ĺźe dbamy o TwojÄ prywatnoĹÄ. Nie zwiÄkszamy zakresu naszych uprawnieĹ bez Twojej zgody. Zadbamy rĂłwnieĹź o bezpieczeĹstwo Twoich danych. WyraĹźonÄ zgodÄ moĹźesz cofnÄ Ä w kaĹźdej chwili.