A wi�c jest to op�r w samym terapeucie,
kt�ry powinien u�wiadomi� go sobie w pe�ni. Dotyczy�o to zw�aszcza nie rozwi�-
zanego problemu edypalnego u psychoterapeuty (Racker 1968).
W efekcie pozytywnego przeciwprzeniesienia psychoanalityk mo�e nie by�
�wiadom w�asnej wrogo�ci wobec pacjentki, kt�ra wyra�a zainteresowanie innym
m�czyzn�. Mo�e te� d��y� do przywi�zania pacjentki do siebie, projektowa�
w�asny l�k lub z�o�� na jej m�a itp. Za� w psychoanalizie pacjenta-m�czyzny nie
rozwi�zany problem edypalny mo�e przyczynia� si� do rywalizacyjnych i wrogich
wobec niego ustosunkowa� terapeuty. Przeciwprzeniesienie pozytywne (gdy tera-
peuta pragnie by� kochany przez pacjenta) wyst�puje zwykle w terapii w postaci
latentnej, przewlek�ej. Jest ono rezultatem pozytywnych do�wiadcze� analityka z
jego w�asnym rodzicem odmiennej ni� on p�ci i negatywnych � z rodzicem tej
, samej p�ci.
Negatywne przeciwprzeniesienie mo�e pojawi� si� u terapeuty, kt�rego
lo�wiadczenia z rodzicami mia�y odwrotny charakter. W psychoterapii przejawia
ii� ono w postaci agresywnych tendencji analityka, kt�re uzewn�trzniaj� si� nagle
|na skutek tego s� mniej niebezpieczne, �atwiejsze do zidentyfikowania.
Tak rozumiane przeciwprzeniesienie mo�e by� r�wnie� efektem niezaspoko-
nia aktualnych potrzeb emocjonalnych psychoterapeuty, frustracji w �yciu oso-
Ten w�tek podj�ty jest tak�e w rozdziale VIII.
153
bistym. Jego pojawienie si� mo�e spowodowa� utrat� przez terapeut� zdolno�ci do
rozumienia w pe�ni problem�w pacjenta, sk�onno�� do unikania badania reakcji
przeniesieniowej pacjenta. Psychoterapeuta, u kt�rego zachodzi zjawisko przeciw-
przeniesienia, mo�e nie dostrzega�, nie interpretowa� reakcji przeniesieniowych.
Je�eli za�o�y�, �e analiza przeniesienia jest najwa�niejszym zjawiskiem w psycho-
terapii, to wyst�powanie przeciwprzeniesienia uniemo�liwia jej pozytywne efekty.
Przeciwprzeniesienie (nie�wiadome dla terapeuty) jest najpierw spostrzegane przez
pacjenta, kt�ry reaguje na� oporem. W odpowiedzi na przeciwprzeniesienie u
terapeuty pacjent mo�e czu� si� mocno zahamowany w wyra�aniu w�asnych
problem�w, mog� pojawia� si� przerwy w jego wypowiedziach, kt�re dotychczas
pe�ne by�y diagnostycznych informacji. Skutkiem przeciwprzeniesienia mo�e by�
nawet decyzja pacjenta o przerwaniu psychoterapii. Tak wi�c obserwacja tego typu
zachowa� pacjenta powinna sk�ania� psychoterapeut� do postawienia sobie pyta-
nia, czy nie ma w tym udzia�u zjawiska przeciwprzeniesienia, z kt�rego terapeuta
nie zdaje sobie sprawy. Wspomniane okoliczno�ci s� dobrym przyk�adem u�ytecz-
no�ci superwizji, podczas kt�rej terapeuta ma szans� oczami drugiego cz�owieka
popatrze� na w�asn� prac� psychoterapeutyczn�. Superwizja z wielu wzgl�d�w
u�atwia prac� psychoterapeutyczn�, a zw�aszcza sprzyja rozpoznaniu zjawiska
przeciwprzeniesienia. Przeciwprzeniesienie okre�lane tak, jak to zosta�o podane
dotychczas, stanowi istotn� przeszkod� w psychoterapii neurotyk�w. Do�wiadcze-
nia (zw�aszcza psychoanalityczne) sk�oni�y do przyj�cia odmiennego stanowiska.
W drugim uj�ciu przeciwprzeniesienie rozumiane jest szerzej. Dotyczy ono
tego wszystkiego, co ujawnia osobowo�� psychoterapeuty wobec osoby pacjenta.
To stanowisko zwraca uwag�, �e je�li psychoterapia (zw�aszcza psychoanaliza)
trwa d�ugo, kiedy spotkania z pacjentem s� cz�ste, to fikcj� jest, aby u psychotera-
peuty nie by�o �adnej reakcji emocjonalnej w stosunku do pacjenta. Oczywi�cie
niezb�dne jest, aby terapeuta zdawa� sobie spraw� z emocji, jakie wzbudza w nim
pacjent, u�wiadamia� sobie sw�j stosunek do niego.
Niekt�rzy psychoterapeuci s� zdania, i� przeciwprzeniesienie jest najwa�niej-
szym zjawiskiem w terapii pacjent�w z g��bszymi zaburzeniami ni� neurotyczne,
czynnikiem lecz�cym. Przez w�asne emocje psychoterapeuta mo�e bowiem rozpo-
zna� to, co toczy si� we wn�trzu pacjenta. Tak jak w przypadku neurotyk�w
najwa�niejszym zjawiskiem jest przeniesienie, tak w terapii pacjent�w z zaburze-
niami g��bszymi najwa�niejsze staje si� przeciwprzeniesienie. W�wczas gdy poja-
wia si� identyfikacja projekcyjna, terapeuta ma szans� pozna� projekcje pacjenta.
Wyr�niane s� dwa mo�liwe sposoby identyfikacji terapeuty z pacjentem
(Racker 1968). Pierwszym typem jest identyfikacja symetryczna � gdy id terapeu-
ty identyfikuje si� z id pacjenta. W�wczas psychoterapeuta mo�e wczuwa� si� wi
emocje, pragnienia, pop�dy pacjenta. Odbywa si� to w wyniku empatii. Drugim
rodzajem jest identyfikacja komplementarna. Zachodzi ona wtedy, gdy terapeuta
identyfikuje si� z obiektami zintrojektowanymi przez pacjenta, wyprojektowanymi
nast�pnie na zewn�trz. Ten drugi typ identyfikacji jest zbli�ony, a wed�ug niekt�-
rych to�samy, z identyfikacj� projekcyjn�. Zjawisko to umo�liwia poznanie prze-
154
niesienia u pacjenta. Niekiedy w psychoterapii przeniesienie jest interpretowane
przez odniesienie go do przeciwprzeniesienia. Dla przyk�adu, je�li terapeuta czuje
z�o�� do pacjenta, to mo�e mu powiedzie� � �jeste� na mnie z�y". Przyjmuje si�,
�e ka�da projekcja wywo�uje przeciwprzeniesieme. W pracy z g��biej zaburzonymi
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.