Przekonanie o ci�g�o�ci dziej�w usprawiedliwia�o ��czenie i mieszanie reali�w rozmaitych epok, czas�w i miejsc. Okoliczno�ci sobie wsp�czesne pisarze sytuowali w czasach odleg�ych, i odwrotnie, zdarzeniom aktualnym przypisywali motywacje wyprowadzane z przesz�o�ci. Wynika�a st�d postawa najdalej posuni�tego liberalizmu w stosunku do �r�de� pisanych, przejawiaj�ca si� interpolowaniem tekst�w, uk�adaniem i dodawaniem do nich rzekomo autentycznych dokument�w, list�w lub przem�wie�.
Drugi okres rozwoju dziejopisarstwa �redniowiecznego rozpocz�� si� w wiekach
XI i XII. Stulecia te przynios�y wzrost i rozkwit znaczenia tej ga��zi pi�miennictwa.
104 Do znanych kronikarzy dojrza�ego �redniowiecza nale�� m.in. Siegbert z Gembloux,
VIII. Dziejopisarze. 1. �redniowieczne dziejopisarstwo europejskie
Orderyk Vitalis (Historiae ecclesiasticae libri XIII � Trzyna�cie ksi�g dziej�w ko�cielnych), William z Malmesbury (De gestis regum Anglorum � O czynach kr�l�w angielskich), Otto z Freising (G�sta Friderici Primi imperatoris � Dzieje cesarza Fryderyka I), Henryk z Huntingdon (Historia Anglorum � Dzieje Anglik�w) oraz p�niejsi nieco: Radulf z Diceto, Sikard z Kremony, Godfryd z Viterbo, Roger z Wendover czy Mateusz Paris. Z uwagi na �r�d�ow� warto�� w odniesieniu do najdawniejszych dziej�w Polski, a zw�aszcza do okresu panowania Boles�awa Chrobrego, wymienimy osobno pisan� w latach 1012-1018 Kronik� (Chronikon) niemieckiego autora, biskupa Thietmara, informatora przewa�nie wiarygodnego, cho� niech�tnego naszemu narodowi i w zwi�zku z tym cz�sto tendencyjnego.
Kronikarstwo dojrza�ego �redniowiecza podtrzyma�o i rozwin�o wszystkie istotne w�a�ciwo�ci historiografii ukszta�towanej w poprzednim okresie, jednak�e mo�na w nim dostrzec wa�ne � cho� nie naruszaj�ce ca�o�ci systemu � innowacje. W zwi�zku z og�lnymi przeobra�eniami mentalno�ci spo�ecznej uleg� zmianie stosunek historyk�w do przekaz�w �r�d�owych. Pisz�cy m�g� teraz zajmowa� wobec �r�de� postaw� bardziej krytyczn� i samodzieln�: por�wnywa� je mi�dzy sob�, dokonywa� ich oceny, a w wypadku rysuj�cych si� sprzeczno�ci uzgadnia� r�norakie relacje. Post�powanie tego rodzaju wp�ywa�o na pewne os�abienie roli autorytet�w. Mie�ci�o ono w sobie zal��ek przysz�ej krytyki tekstu, stwarzaj�c jednocze�nie przes�anki stopniowego wykluwania si� pogl�du, w pe�ni uformowanego daleko p�niej, i� przesz�o�� mo�e by� dost�pna poznaniu na mocy odpowiednich procedur badawczych.
W zwi�zku ze stabilizowaniem si� politycznej mapy Europy i krystalizowaniem si� organizm�w pa�stwowych dziejopisowie wyra�niej ni� poprzednio stawali si� reprezentantami swych suwerennych pa�stw oraz rz�dz�cych nimi dynastii monarszych, co kolidowa�o z uniwersalistycznymi ideami i d��eniami politycznymi zar�wno papiestwa, jak i cesarstwa. Znaczenie pa�stwa ros�o w spos�b widoczny. B�d�c organizmem politycznym i terytorialnym, uzyskiwa�o ono w �wiadomo�ci wsp�czesnych znamiona sakralne; sankcj� bosk� posiada�a tak�e w�adza monarsza. Zale�no�� historyk�w od rz�dz�cych i ich podleg�o�� wobec w�adzy pa�stwowej sprzyja�a tendencjom separatystycznym i narodowo�ciowym, przygotowuj�c grunt dla postaw patriotycznych, wyra�aj�cych si� zw�aszcza w apologii przesz�o�ci kraju oraz dynastii rz�dz�cej.
Na dziejopisarstwo europejskie wiek�w �rednich z�o�y�y si� r�ne formy pi�miennictwa, w�r�d kt�rych miejsce uprzywilejowane zajmuje kronika, a obok niej wymienia si� zazwyczaj roczniki (annales) oraz �ywoty (vitae). Roczniki � jak ju� wspomniano � sk�ada�y si� z kr�tkich informacji o wydarzeniach pa�stwowych, ko�cielnych lub dynastycznych, przyrastaj�cych w porz�dku czasowym.
Na �ywotopisarstwo �redniowieczne sk�ada�y si� zar�wno vitae osobisto�ci �wieckich, jak te� biografie dostojnik�w ko�cielnych oraz �wi�tych i m�czennik�w, tworz�c tzw. hagiografi�.
Form� zas�uguj�c� na szczeg�ln� uwag� s� g�sta, b�d�ce opowiadaniami o czynach cesarzy, kr�l�w, ksi���t, wodz�w, a niekiedy tak�e os�b duchownych. Gatunek ten, zwany te� res gestae (gr. praxeis), wywodzi� si� z pi�miennictwa staro�ytnego 1 legitymowa� si� odleg�� genealogi�. Tak np. niezachowane Prdxeis (Dzieje) Aleksandra Wielkiego spisa� jego nadworny historiograf Kallisthenes, a p�niej inni autorzy staro�ytni, w�r�d nich za� historyk wczesnego cesarstwa Kurcjusz Rufus. W pi�miennictwie chrze�cija�skim g�sta �atwo przesyca�y si� tre�ciami hagiograficz- 105
Cz. I. Pi�miennictwo �aci�skie w Polsce do ko�ca XII wieku
VIII. Dziejopisarze. 2. Gali Anonim: Kronika
Wr�czanie kroniki �redniowiecznemu w�adcy, miniatura francuska z XIII wieku
lii
106