Zaj�cia szkolne obejmuj� pisanie i rysowanie; pisanie na maszynie i stenografi�; prac� w laboratoriach i zaj�cia techniczne; prac� domow� i �wiczenie sprawno�ci manualnej ; ponadto sport, gry i wychowanie fizyczne. Chxopiec wbija gwo�dzie, pi�uje deski, wykopuje z zaemi robaki i chodzi xowi� ryby; albo gra w kulki, w ping-ponga, albo rzuca kul�. Robi ��dki, buduje samoloty, zbiera owady i gra ~w pixk�. M�czyzna poluje, �owi ryby i stara si� uzyska� lepsze wyniki w golfie albo pobi� s�siada w tenisie i bilardzie. Hoduje r�e albo jarzyny, strzy�e trawnik albo sam zajmuje si� reperacj� samochodu i sprz�t�w domowych.
463
Ka�dy dzie� rozpoczyna od wykonywania r�nych czynno�ci motorycznych, zwi�zanych ze wstawaniem, ubieraniem si�, jedzeniem i jazd� samochodem do pracy. Pracownik biurowy pisze na maszynie, liczy albo sporz�dza wykresy i odbitki w zakresie swojej dzia�alno�ci. Lekarz wyko�uje zabiegi chirurgiczne; chemik wa�y i mierzy. Maszyni�ci, stolarze, wszelkiego rodzaju handlarze oraz robotnicy we wszystkich zakxadach praemys�owych musz� polega� na swojej sprawno�ci motorycznej.
Dziewczynka bawi si� w dom, ubiera lalki, szyje dla nich sukienki, gra tv r�ne gry, je�dzi na wrotkach, zaczyna ta�czy�, gra w tenisa i golfa, �wiczy na pianinie albo je�dzi konno. Kobieta gotuje, szyje, piecze, i:~aluje pejza�e, przebywa du�e odleg�o�ci w czasie dokonywania zakup~w, uprawia ulubione rodzaje sportu albo hoduje ulubione kwiaty. �`'`Doskonalenie umiej�tno�ci zale�y od intencji
Usprawnienie jakiej� umiej�tno�ci oznacza szybsze albo bardziej precyzyjne jej stosowanie, albo i szybsze, i zarazem bardziej precyzyjne. Mo�e ono jednak oznacza� r�wnie� wykonywanie danej czynno�ci z wi�k�zym wdzi�kiem albo w specjalnym tempie, jak np. przy ta�cu, je�dzie figurowej na wrotkach albo �wiczeniach gimnastycznych. Polepszenie jakiej� sprawno�ci zale�y od praktyki ~~y~kon~~ivanej z zamierzeniem popra~oy. Bez tego pragnienia popraw-. praktyka prowadzi do stabilizacji ni�szego poziomu albo. co zdarza si� cz�ciej, pozwala na stopniowe pogarszanie poziomu ~;-~-kona_nia. Na og� motywacja i cel oraz metoda i w~~posa�enie okre�laj� poziom sprawno�ci uzyskany ostatecznie. Poziom wykonania rzadko tylko zale�y od jakich� ogranicze� natury fizjologicznej u danej jednostki.
Pochy�e pismo r�czne przeci�tnego cz�owieka doros�ego spe�nia sw�j cel, nie jest jednak zbyt wysoko szacowane pod wzgl�dem czytelno�ci czy pi�kna p�ynnych linii. Korzystanie z jakiej� umiej�tno�ci dla rozrywki i w celach rekreacyjnych nie gwarantuje poprawy. Wiele umiej�tno�ci zawodowych, umiej�tno�ci porozumiewania si� i umiej�tno�ci rekreacyjnych pozostaje na niskim poziomie, gdy� na takim w�a�nie poziomie s�u�� potrzebom jednostki. Wielu z nas nawykowo pisze wolno na maszynie albo m�wi nie dbaj�c o sk�adni� i po�ykaj�c sylaby.
Odpowiedni rozk�ad okres�w �wiczenia daje dobre rezultaty
Uwalnia ucznia od napi�cia i zdenerwowania. Ponadto integracja sprawno�ci motorycznych nast�puje, jak si� zdaje, w okresach, w kt�rych nie �wiczymy ich. W okresach pomi�dzy kolejnymi �wiczeniami na pierwszy plan zdaj� si� wysuwa� w spos�b bardziej wyra�ny g��wne fazy danej czynno�ci i przes�ania� fazy mniej istotne. Dzi�ki powtarzaniu w pami�ci mo�na zwr�ci� uwag� na momenty godne podkre�lenia w czasie nast�pnego �wiczenia. Jednak�e nauczyciel posiadaj�cy zdolno�� analizo
X70
wania mo�e �atwiej odkry� elementy, kt�re powinny by� silniej podkre�lone. Cz�sto�� i czas �wicze� zapewniaj�cych najszybsze opanowanie sprawno�ci r�ni� si� w poszczeg�lnych stadiach uczenia si�, w zale�no�ci od tego, czy dana sprawno�� jest skomplikowana oraz od jej uci��li~.wo�ci. Na og� dla osoby pocz�tkuj�cej najlepsze jest kr�tkie codzienne �wiczenie. W przypadku mniej uci��liwych czynno�ci korzystne mog� okaza� si� �wiczenia powtarzane dwa razy dziennie. Utrzymanie du�ej bieg�o�ci w sprawno�ciach skomplikowanych wymaga d�ugich i cz�stych �wicze� praktycznych.
Wysoki poziom sprawno�ci
Poziom sprawno�ci staje si� o wiele wy�szy, je�eli motywacja jest '! silna, a nagrody (korzy�ci) wysokie. �wiczenia na zaawansowanym etapie
opanowania sprawno�ci musz� zwykle trwa� d�u�ej. Analiza wykonania danej czynno�ci mo�e by� bardzo dok�adna. Wiele czasu sp�dza si� na "szlifowaniu" poszczeg�lnych element�w. icze� nabywa zdolno�� dobrego koncentrowania si� na danej czynno�ci i jest zupe�nie odporny na wyst�puj�ce ewentualnie dystrakcje. Rozpi�to�� pomi�dzy percepcj� bod�ca a czynno�ci� motoryczn� staje si� mi�ksza; na przyk�ad, wzrok czytaj�cego znacznie wyprzedza jego g�os przy g�o�nym czytaniu. Podobnie pisz�cy na maszynie czy pianista wyprzedza znacznie wzrokiem czyn
no�ci palc�w. Uwaga w coraz wi�kszym stopniu skupiona jest na bod�- !; cach i w rezultacie w coraz mniejszym stopniu na samym wyko
naniu.
Trwa�o�� osi�;ni�tego poziomu sprawno�ci
Wysoki poziom sprawno�ci wykonania takich czynno�ci, jak gra na
fortepianie, konwersacja w j�zyku obcym czy nawet gra w golfa, zdaje ` si� obni�a� gwaltownie w okresie d�u�szych przerw w �wiczeniach. Dla
zachowania wysokiego poziomu potrzebne s� regularne �wiczenia i sprawdzenie sprawno�ci przed wykonaniem danej czynno�ci.
Prowadzenie �wicze� z osobami rozpoczynaj�-. cymi nabywanie sprawno�ci motorycznej