do 42 w 1970 r., a azjatyckich z 9 w 1946 r.
do 31 w 1970 r.
Na skutek procesu dekolonizacji w 1970 r. w ONZ wiêkszoœæ cz³onków stanowi³y
ju¿ pañstwa afro-azjatyckie. By³y one bardzo zró¿nicowane gdy chodzi o stanowisko
polityczne i powi¹zania ideologiczne. W pewnych kwestiach zajmowa³y jednak
stanowisko podobne. Wspiera³y generalnie procesy dekolonizacyjne i ograniczaj¹ce rolê
wielkich mocarstw. Procesy dekolonizacyjne hamowa³y wielkie mocarstwa: Wielka
Brytania, Francja, Stany Zjednoczone, a tak¿e Belgia, Holandia, Hiszpania, Portugalia.
W czasie g³osowania w ONZ w dniu 18 XII 1960 r. za poprawkami do uchwa³y o
dekolonizacji, g³osowa³o 89 delegacji, a stanowisko wstrzymuj¹ce siê zajê³o 9
nastêpuj¹cych pañstw: Stany Zjednoczone, Francja, Wielka Brytania, Australia, Zwi¹zek
Po³udniowej Afryki, Belgia, Holandia, Portugalia i Hiszpania. Kraje Azji i Afryki w 1961
r. powo³a³y do ¿ycia Organizacjê Wspó³pracy Gospodarczej Krajów Azji i Afryki oraz
przeforsowa³y w ONZ uchwa³ê o powszechnej dekolonizacji. Zgromadzenie Ogólne
ONZ 21 I 1962 r. powo³a³o Komisjê do Spraw Powszechnej Dekolonizacji. Wielu
wybitnych przywódców ludów wyzwalaj¹cych siê spod ucisku kolonialnego zdoby³o
wielkie uznanie i rozg³os w œwiecie, tak w aspekcie pozytywnym, jak i negatywnym.
3. Walka o ustrój i granice nowych pañstw
Ruchy niepodleg³oœciowe w Afryce z natury rzeczy kierowa³y siê przeciw
systemowi kapitalistycznemu i pañstwom kolonizatorskim. Tylko w niektórych
przypadkach zachowano dobr¹ wspó³pracê z by³ymi pañstwami kolonizatorskimi. Nowe
pañstwa powsta³y w oparciu o granice ukszta³towane przez kolonizatorów; nie zawsze
by³y one zgodne z podzia³em etnicznym czy plemiennym. Od pocz¹tku powsta³y wiêc
d¹¿enia do dostosowania granic do tradycji plemiennej i podzia³ów etnicznych. Nowe
pañstwa nie dysponowa³y te¿ kadr¹ niezbêdn¹ do utworzenia rz¹du i sprawnej
administracji. Wiele stanowisk objêli wychowankowie wy¿szych uczelni Anglii, Francji i
USA. Wielu z nich w czasie studiów powi¹za³o siê z grupami socjalistycznymi i w taki
czy inny sposób nawi¹zywa³o do doktryny socjalistycznej. Tymczasem obszary te
znajdowa³y siê w stanie g³êbokiego zacofania ekonomicznego i politycznego i nie by³y
zdolne do przyjêcia ustroju socjalistycznego. Wyst¹pi³a wielka sprzecznoœæ pomiêdzy
doktrynami uznawanymi przez przywodców nowych pañstw a mo¿liwoœciami ich
zastosowania. Niektórzy z nich orientowali siê na sojusz i wspó³pracê z ZSRR.
Tymczasem pañstwo to nie dysponowa³o kapita³em ani nowoczesn¹ technologi¹ i nie
mog³o udzieliæ im niezbêdnej pomocy. Dochodzi³o do rozczarowañ i dysonansów.
Stopniowo wiele pañstw uzale¿nia³o siê od Stanów Zjednoczonych, które zabiega³y o
pozyskanie wp³ywów w Afryce. Organizowano zamachy stanu, przewroty polityczne i
podejmowano walkê o nowe wytyczenie granic. W okresie kilkunastu lat przez kraje
afrykañskie przetoczy³o siê kilkadziesi¹t wojen domowych i granicznych.
Do najbradziej g³oœnych nale¿a³y wojny w Kongo. W dniu 30 VI 1960 r. w
Leopoldville proklamowano federacyjn¹ Republikê Kongo obejmuj¹c¹ 2,3 mln km2
obszaru, ale licz¹c¹ tylko 14,1 mln mieszkañców. By³o to 6 osób na 1 km2. Na terenie
tym konkurowa³o ze sob¹ oko³o 200 plemion murzyñskich. Kongo nale¿a³o do
najbogatszych surowcowo obszarów Afryki i przyci¹ga³o uwagê wielu ekonomistów i
polityków. Prezydentem republiki zosta³ przywódca plemienia Bakongo Joseph
Kasavubu (1917-1969). Zamieszkiwa³o ono Kongo Leopoldville, Kongo Brazzaville
(Zair) i czêœæ Angoli. Stanowisko szefa rz¹du obj¹³ jednak socjalista, nauczyciel Patrice
Homery Lumumba (1925-1961) z plemienia Zulusów. Lumumba g³osi³ bardzo radykalny
program i szuka³ wspó³pracy z ZSRR. Walkê pomiêdzy prezydentem i premierem
wykorzysta³ p³k Mobutu Sese Seko (Joseph Desire Mobutu 1930-1997), który obj¹³
funkcjê szefa sztabu armii. We wrzeœniu 1960 r. dokona³ zamachu stanu i zneutralizowa³
obu zwaœnionych polityków.
Tymczasem stoj¹cy na czele najbogatszej prowincji Konga - Katangi Moise
Czombe (1919-1969) doprowadzi³ do secesji tego regionu. W œlad za Katang¹ secesjê
og³osi³a te¿ Po³udniowa Kasai. Wojna domowa ogarnê³a ca³y kraj. Prezydent Kasavubu
zwróci³ siê do ONZ z proœb¹ o interwencjê. Natomiast premier Lumumba zwróci³ siê o
pomoc do ZSRR. Fakt ten spowodowa³ oskar¿enie go o sympatie komunistyczne. Pod
presj¹ tych oskar¿eñ 5 IX 1960 r. poda³ siê do dymisji. Zamêt jaki powsta³ w Kongo
wykorzysta³ p³k Mobutu, który dokona³ nowego zamachu stanu i przej¹³ w³adzê
ca³kowicie w swe rêce. Lumumbê aresztowano i w lutym 1961 r. zamordowano. Zyska³
on wielk¹ popularnoœæ w ZSRR i krajach demokracji ludowej. Wojna w Kongo
spowodowa³a wielkie straty osobowe. W 1963 r. Katanga pod naciskem ONZ ponownie
przy³¹czy³a siê do Konga, a w nastêpnym roku ONZ wycofa³a swe wojska z tego
pañstwa. W dniu 9 VII 1964 r. Czombe powróci³ z wygnania i obj¹³ stanowisko szefa
rz¹du. Nie zdo³a³ jednak opanowaæ sytuacji. W paŸdzierniku 1965 r. zosta³ usuniêty
przez Kasavubu. Jednak w miesi¹c poŸniej Mobutu ponownie dokona³ zamachu stanu,
odsun¹³ Kasavubu i obj¹³ stanowisko prezydenta. Wprowadzi³ on rz¹dy wojskowe i
rz¹dzi³ przy pomocy bia³ych najemników. Próba odsuniêcia najemników w 1967 r.
doprowadzi³a do ich buntu. Walki o odbicie opanowanych przez nich terenów trwa³y do
jesieni 1967 r. Czombego skazano na karê œmierci. Emigrowa³ do Algierii, gdzie zmar³ w
1969 r. Rz¹dy dyktatorskie p³k Mobutu w Kongo trwa³y do 1993 r. Znacjonalizowa³ on
kopalnie miedzi w Katandze, przeprowadzi³ afrykanizacjê nazw miejscowych, a w
styczniu 1972 r. zmieni³ nazwê Demokratycznej Republiki Kongo na Republikê Zairu. Po
obaleniu go w 1993 r. emigrowa³ do Maroka, gdzie zmar³ w 1997 r.
Francuska czêœæ Konga w 1959 r. po³¹czy³a siê z Czadem i Republik¹
Œrodkowoafrykañsk¹ i utworzy³a pañstwo federacyjne pod nazw¹ Zwi¹zek Republik
Afryki Œrodkowej w ramach Wspólnoty Francuskiej. W 1960 r. uzyska³o niepodleg³oœæ
ale pozosta³o w ramach Wspólnoty Francuskiej. Obejmowa³o obszar 342 tys. km2
zamieszkany przez 810 tys. osób ze stolic¹ w Brazzaville. Ludnoœæ wybiera³a
Zgromadzenie Narodowe oraz prezydenta na okres 5 lat. Prezydent pe³ni³ jednoczeœnie
funkcjê szefa rz¹du. Sytuacja polityczna Konga Brazzaville by³a bardziej ustabilizowana.
Typowym przyk³adem przekszta³ceñ afrykañskich by³y losy Ghany. Powsta³a ona