Do tak wielkich nieszczêœæ i haniebnych wystêpków, wynikaj¹cych z charakteru pryncepsa, do³¹czy³y siê jeszcze pewne klêski przypadkowe: zaraza morowa 113 jednej jesieni, kiedy trzydzieœci tysiêcy pogrzebów zapi-
110 By³y to ulubione s³owa Tyberiusza, prawdopodobnie cytat z tragedii Eurypidesa Bellerofont.
111 Dramatyczny opis tego po¿aru Rzymu, który wybuchn¹³ 19 lipca w 64 r. n.e., znajduje siê u Tacyta (Ann. XV 38-41).
112 \v ogrodach Mecenasa, które rozci¹ga³y siê na Eskwilinie, miêdzy Porta Yiminalis i Esquilina. Wie¿ê Mecenasa opiewa³ Horacy (Carm. III 29, 10). Nero po³¹czy³ Palatyn z ogrodami Mecenasa.
113 W r. 65 n.e. (Tac. Ann. XVI 13).
ROZDZIA£ 38-39 259
sano na rachunek Libityny 114, klêska w Brytanii 115, gdy dwa g³ówne miasta 116 zosta³y z³upione, a wielk¹ iloœæ obywateli i sprzymierzeñców w pieñ wyciêto 117; haniebna pora¿ka na Wschodzie, gdy legiony w Armenii musia³y przejœæ pod jarzmem 118, a Syriê z trudem utrzymano przy imperium 119. Rzecz jednak zadziwiaj¹ca i szczególnie godna uwagi, ¿e przy wszystkich swoich przywarach wyj¹tkowo cierpliwie znosi³ z³orzeczenia i obelgi ludzkie i okazywa³ wyj¹tkow¹ pob³a¿liwoœæ wzglêdem tych, którzy go szarpali s³owem lub piórem. Og³oszono lub puszczono w obieg wiele greckich i ³aciñskich wierszy, jak na przyk³ad te greckie:
Orestes, Neron, Alkmeon 12° matek zabójcy swych.
Nowina oto! Nero matkê w³asn¹ zabi³ sam.
lub ³aciñskie:
Któ¿ zaprzeczy, ¿e Nero z rodu cnego Eneja? 121
Ów ojca wyniós³ w ramionach, matkê na marach - ten.
Nasz w³adca brzd¹ka na lirze, a Part napina ³uk,
My zaœpiewamy pean 122, on Hekatebeletes 123.
Rzym ca³y jednym Domem. Kwiryci, nu¿e do Wej! 124
O ile tak¿e Wejów nie zajmie ten jego Dom.
(Baehrens, Fragm. poet. Rom., s. 369)
Nero nawet nie szuka³ autorów. Gdy niektórzy zostali ujawnieni wobec senatu przez doniesienie, nie pozwoli³ ich ukaraæ zbyt surowo. Pewnego
114 L i b i t i n a, starorzymskie bóstwo pogrzebów. Przy jej gaju (prawdopodobnie na Eskwilinie), zwanym lucus (Yeneris) Libitinae, znajdowa³ siê zak³ad pogrzebowy, gdzie mo¿na by³o wypo¿yczyæ ka¿dorazowo za pewn¹ op³ata to wszystko, co by³o potrzebne do pogrzebu. Tam prowadzono statystykê zgonów.
115 Powstanie królowej Boudikki w r. 61 n.e.
116 Camulodunum (dziœ Colchester w hrabstwie Essex) i Yerulanium (dziœ Yerulam pod Londynem), a tak¿e Londinium.
117 Przypuszczalnie oko³o 80000.
"8 W walkach z Partami w Kappadocji w r. 62 n.e.; legat L. Caesennius Paetus, konsul z r. 61 n.e., musia³ kapitulowaæ w Armenii. Nie jest prawd¹, jakoby -zwyciê¿eni musieli przejœæ pod jarzmem, które stanowi³y dwie w³ócznie, nakryte trzeci¹.
119 W r. 66 n.e. wybuch³o groŸne powstanie w Judei, gro¿¹ce tak¿e Syrii, a trwaj¹ce t³o r. 70. Wówczas odznaczy³ siê póŸniejszy cesarz Wespazjan (zob. Wesp. 4-5).
120 Alkmeon, syn wró¿¹ Amfiaraosa, jednego z „siedmiu wodzów przeciw Tebom", którego ¿ona Eryfile zmusi³a do tej wyprawy. Na rozkaz ojca Alkmeon zabi³ matkê, za której zabójstwo zosta³ ukarany przez Erynie sza³em.
121 E n e a s z, legendarny za³o¿yciel pañstwowoœci rzymskiej, od którego syna, Julusa Askaniusza. wywodzi³ siê ród Juliuszów, a Nero nale¿a³ do dynastii julijskiej, bo po ojcu by³ wnukiem Antonii Starszej, siostrzenicy Oktawiana, po matce zaœ prawnukiem Oktawiana (po córce Julii). Eneasz uniós³ ojca Anchizesa z pal¹cego siê Ilionu na w³asnych barkach.
122 Paean* pocz¹tkowo odrêbne bóstwo, póŸniej, po Homerze, przydomek Apollina, wreszcie pieœñ chóralna na jego czeœæ.
121 Dos³ownie: On - Hekatebeletes albo Hekebólos (z dala godz¹cy), pierwotnie eufemistyczne okreœlenie bóstwa œmierci, póŸniej przesz³o na Apollina jako boga s³oñca.
124 Veii, miasto po³udniowoetruskie.
260 NERO
razu mija³ Nerona Izydor Cynik i wobec ca³ej publicznoœci z³aja³ g³oœno tymi s³owy, ¿e „piêknie opiewa z³e losy Naupliusza 125, ale niepiêknie zarz¹dza swymi dobrami". Datus, aktor atellany, w pewnej œpiewce przy greckich s³owach:
Bywaj zdrów, ojcze; matko, bywaj zdrowa
(Ribbeck, Com. Rom.fragm., s. 334, Atell. inc. frag. 5)
taki wykona³ ruch, jakby naœladowa³ kogoœ pij¹cego oraz p³yn¹cego, czym oczywiœcie przedstawia³ zgon Klaudiusza i Agryppiny. A przy ostatnich s³owach:
Orkus 126 was chwyta za stopy
wskaza³ gestem senat. Owego aktora i filozofa Nero usun¹³ tylko z Rzymu i z Italii, czy to w ogóle lekcewa¿¹c swoj¹ z³¹ s³awê, czy z obawy, ¿e przez okazanie bólu podnieci jeszcze pomys³owoœæ autorów.