M. Stoke, A inquiry into the concept of idenUfication, "Journal 1 ^Hietic Psychology" 1950, nr l, s. 179.
^ " Cyt. za: R. Stagner, Psychology of personality, New York 1961, ^cGraw-Hill Book Company, s. 398.
Cyt. za: R. Stagner, op. cit., s. 399.
39
samodzielne. Wnosi on, aby przyj��, �e dziecko te�
� - ~ ~ - - -�< ^AUnn
"zapisu" matki w sensie psychologicznym, gotowe jest ^ czy� si�" przywi�zania i zale�no�ci, co zreszt� obserwujem "tl:
dzo cz�sto 18. '
Innym zagadnieniem jest prze�ywanie przez zwierz�ta i niedostatku pokarmu w dzieci�stwie wraz ze skutkiem warna si�, gdy uzyska�y dojrza�o��. J. Hunt bada� m�ode ry i zaobserwowa� m. in., �e te z nich, kt�re poddano w n-szych dniach �ycia frustracji g�odowej, po otrzymaniu poka wykazywa�y tendencje do zjadania go "na zapas", w znacz wi�kszym stopniu ni� zwierz�ta od�ywiane regularnie, por, .' stwierdzono, �e zwierz�ta te w okresie doros�ym mia�y tn-no�ci we wsp�yciu w szczurzej rodzinie19. Podobne eksner menty przeprowadzi� A. Riesen, kt�ry bada� szympansy przehy �mywane w ciemno�ci i por�wnywa� ich reakcje z szympansa! kontrolnymi poddawanymi oddzia�ywaniu na bod�ce elektryp ne. Te ostatnie nauczy�y si� szybciej unikania bod�c�w ni� SZYB. pansy przebywaj�ce w ciemno�ci, kt�re potrzebowa�y na adap tac j � znacznie wi�cej czasu i pr�b. Jeszcze bardziej interesuj�c s� badania R, Malzacka i W. Thompsona, kt�rzy wychowywa� szczeniaki w warunkach izolacji od psiej rodziny. Okaza�o sii �e po osi�gni�ciu dojrza�o�ci (podobnie jak szczury w badaniac:
J. Hunta), nie umia�y �y� spo�ecznie z innymi psami i �udz�;
Przytoczone do�wiadczenia ze szczurami i psami oraz ina z tego zakresu badania potwierdzaj� pogl�d, �e zwierz�ta, kt�n nie styka�y si� z pewnymi bod�cami w dzieci�stwie, a cz�st i w m�odo�ci, nie umiej� na nie reagowa�, gdy dorosn�. Je�li o"' niesiemy ten pogl�d do ludzi, to s�uszne wydaje si� stwierdzeni? �e podstawowe cechy osobowo�ci cz�owieka s� w du�ym stop11 zdeterminowane do�wiadczeniami, bod�cami w okresie dzieci stwa. Tak zatem brak efektywnego dzia�ania matki (ojca) � dziecko mo�e uniemo�liwi� jego plany, wszechstronny r0"'' i zubo�y� osobowo��. Stwierdzenie to potwierdzono liczna
18 J. Bowiby, Mother-child separation, (w:) Kenneth Soddy (^ Mentol Health "and Infant Development, 1955, Basie Books, s. '��'{ oraz J. Bowiby, M. Ainsworth, M. Boston, D. Rosenbluth, The e"-.^ mother-child separation: a follow-up study, "British Journal of "le^ Psychology" 1956, nr 3-4, s. 211-247. . ffi
19 J. Hunt, Effects of infant feeding-frustration upon noarding' w^. albino rat. "Journal Abnormal Social Psychology" 1941, nr 2, s. 33�"
40
Jednym z bardziej interesuj�cych by� przyk�ad
przykiaa � ^ kilkuletnich i wielostronnych eksperyment�w stsno\viyy przez H. Harlowa nad pseudomotoryk�. Podda� prowadzo pogl�d, �e mi�o�� dziecka do matki jest reakcj� on weryli ^ dostarczycielki pokarmu i z tego powodu jej kier�w3 dziecku ma znaczenie specyficzne, bo kszta�tuje �S^v spos�b reakcji^. J. Dollard i M. Miller pisali: "Gdy okre^ niecko zostaje nakarmione, pojawia si� odpr�enie, b�d�-g �'"dna ze specyficznych reakcji p�yn�cych od os�b, kt�re iszcz� si� o dziecko. Obraz matki wywo�uje w dziecku poczuje zadowolenia. Rozumie si�, �e istnieje wielka r�nica pomi�dzy takim "b�yskiem" dobrego samopoczucia dziecka a d�ugo-* trwa�ymi reakcjami, kt�re widzimy w dzia�aniu ludzi dojrza�ych 21.
W eksperymencie H. Harlowa ma�e ma�pki 'karmione by�y
mechanicznie przez modele matek. Jeden z nich by� zrobiony z materia�u twardego i pozbawionego sier�ci (w innym eksperymencie z siatki drucianej), a do zrobienia innego modelu u�yto mi�kkiej gumy i pokryto futrem (w innym eksperymencie pokryty by� bawe�niana flanel�). Umieszczona za nim �ar�wka dawa�a ciep�o. Kszta�ty modelu by�y wzorowane na kszta�tach ma�p doros�ych. R�nice w ustosunkowaniu si� ma�pek do tych dw�ch modeli byty zaskakuj�ce. Mi�kka i 'w�ochata figura "pseudomo-toryczna" by�a Aa, do kt�rej ma�pka ucieka�a si�, gdy by�a wystraszona i u kt�rej szuka�a opieki. Zachowanie si� ma�pek w stosunku do modelu m�skiego eksperymentator nazwa� zachowaniem afektywnym, w stosunku za� do modelu ma�py-matki "twardej" uzna�, ze me wp�ywa� on na zachowanie si� ma�pek, poniewa�
- jak ^wynika�o z obserwacji - do modelu tego ma�piki odnosi�y
\ z "^J�tno�ci�, nie objawiaj�c reakcji nawet po usuni�ciu go z "-n pola widzenia ^
anla H- Harlowa wskazuj�, �e mi�o�� i opieka matki nie
-^-"Zi ^^ane za warto�� drugorz�dn�, zast�pcz�, jak s�dzili
?0 TT T,
s- G73 i n ar ' The wltuTe of love, "American Psychologist" 1958, nr 12,
21 (-;",."
53 K- Ja^k R' stagner' "P- "t.. s. 400. sza
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.